In een prachtig interview in Zorgvisie schets Jim van Os, hoogleraar psychiatrie, glashelder wat er mis is met de zorg voor psychiatrische patiënten. Lang niet iedereen krijgt de juiste zorg en mede daardoor is er een enorme praktijkvariatie. Door de marktwerking krijgen mensen met relatief mildere klachten en een grotere herstelkans meer zorg dan nodig. Mensen met ernstigere klachten kunnen juist minder goed terecht wat weer leidt tot een stijging van het aantal gedwongen opnames. Het verhaal maakt overduidelijk dat de verkeerde inzet van middelen alleen maar leidt tot fors hogere kosten en een lagere kwaliteit.
De oplossing, schetst Van Os, is ‘population value based healthcare‘. Met het ‘value based healthcare‘ deel van de definitie rekent Van Os gelukkig zelf resoluut af; “een bevlieging van managers, die er in geloven alsof het een religie is”.
Zinnig en zuinig
Wel jammer dat zovelen, ook bij de overheid, er inmiddels ook in zijn gaan geloven. Waarde wordt uitsluitend bepaald door de gebruiker, in ons geval de patiënt. Een briljant uitgevoerde zeer kostbare ingreep heeft geen enkele waarde voor een patiënt die liever eigenlijk geen behandeling meer wilde. Als zorgverleners moeten we ons richten op Kwaliteit en dus de ingreep die voor de patiënt de meeste waarde heeft zo goed en doelmatig mogelijk uitvoeren. Zinnig en zuinig dus.
Geweldige kansen
In de toelichting van Van Os op ‘population based healthcare’ blijkt hoeveel geweldige kansen populatiebekostiging ook in de GGZ kan hebben. De juiste zorg gaat naar de mensen die het echt nodig hebben, samenwerking wordt gestimuleerd en online communities worden effectief ingezet.
Al lezende vraag je je af waarom we toch maar door blijven gaan met volstrekt foute financieringssystemen. Iedereen die met patiënten bezig is, ziet dat het absoluut niet werkt. Van Os eindig dan ook met: “Marktwerking in de GGZ is het slechtste idee dat je kunt bedenken”.
Somber
Toeval bestaat niet, want onder de Zorgvisie op mijn bureau ligt Medische Contact van deze maand met voorop Minister van Staat Tjeenk Willink: “Marktdenken hoort niet thuis is de zorg”. Waar het verhaal van Van Os positief de richting wijst waar we heen moeten, de politiek moet het alleen wel nog even regelen, is het verhaal van Tjeenk Willink vrij somber: “Wie nauwkeurig kijkt, ziet verwaarlozing en sluipende uitholling van de democratische rechtsorde en ontwaart professionals die steeds meer het gevoel hebben dat ze worden belemmerd in de uitoefening van hun vak”.
Keurslijf
Tjeenk Willink hekelt de ‘betonrot’ in de democratische rechtsorde en de gevolgen daarvan voor de publieke sector. “Denken in termen van vraag en aanbod is in de publieke dienstverlening inadequaat.” Verder verklaart Tjeenk Willink de ongebreidelde behoefte aan toezicht controle en regels, en beschrijft hij de gevolgen. “De dokter, de politieagent en de onderwijzer worden in een keurslijf van normen, protocollen en modellen gedwongen.”
Tegengeluid
Ja daar worden we natuurlijk niet vrolijk van en een echte oplossing kunnen we niet ontdekken in het verhaal. Behalve dan dat Tjeenk Willink een tegengeluid wil van professionals tegen de marktwerking. Nu vind ik dat enerzijds wat karig van iemand met zijn staat van dienst. Temeer daar hij ook onderdeel uitmaakt van de overheid waarvan we een oplossing op het niveau van de inrichting van ons land mogen verwachten.
Gele hesjes
Van zorgverleners kunnen we anderzijds ook niet te veel meer verwachten. Een deel heeft het gewoon opgegeven en leren leven met een vreselijk bewerkelijk en bureaucratisch systeem dat geen enkel patiënten belang dient. Een kleiner deel is via allerlei vertegenwoordigende organen zo innig verweven geraakt met de overheid dat een eigen geluid niet meer tot de mogelijkheden behoort. Ik zie nog meer één uitweg: een Gele Hesjes protest in de zorg.
Jaap van den Heuvel is voorzitter van de raad van het Rode Kruis Ziekenhuis in Beverwijk.
