Als een organisatie Samen Beslissen introduceert bij medewerkers en de werkwijze implementeert, voelt de organisatie vaak niet de ruimte om ook Positieve Gezondheid te implementeren. En andersom. Het voelt als twee verschillende trajecten.
Met dit hokjesdenken mis je kansen en verlies je het hogere doel uit het oog. En dat hogere doel gaat over doen wat voor de persoon met een zorgvraag betekenisvol is.
De twee benaderingen hebben overeenkomsten en in de verschillen kunnen ze van elkaar leren. Ze kunnen elkaar bekrachtigen. Implementeer de ene benadering en verrijk deze met de andere, zie het als een kans om nog beter aan te sluiten bij degenen voor wie je het doet.
De winst in de overeenkomsten
Focus op kwaliteit van zorg
Voor beide benaderingen geldt dat de focus ligt op de kwaliteit van leven van de persoon met een zorgvraag. De zorg is daarmee waardegedreven. De nadruk ligt op gezondheid en gedrag in plaats van op ziekte en zorg, op denken in mogelijkheden in plaats van in beperkingen. De mens achter de patiënt of cliënt staat centraal en dat betekent kijken vanuit een bredere blik.
Luisterend opstellen door de zorgprofessional
De kennis en ervaring van de persoon met een zorgvraag geeft inzicht in wat er voor diegene toe doet. De kracht van de zorgprofessional komt bij beide benaderingen daarbij van pas: zich luisterend opstellen. Dat vraagt om goede gesprekstechnieken, passende competenties en houding. Anders is er een risico dat de waarden en overtuigingen van de zorgprofessional het gesprek te veel inkleuren.
Morele dilemma’s
Wat wil degene met een zorgvraag en wat doet ertoe voor diegene? En wat vindt de deskundige zorgprofessional de beste behandeling en begeleiding? Daar wil nog wel eens verschil in zijn, waardoor morele dilemma’s ontstaan. Dit soort situaties vraagt om een respectvolle dialoog, waarin vanuit gelijkwaardigheid gezocht wordt naar een passende beslissing.
Elkaar verrijken in de verschillen
Probleemgericht
Samen Beslissen wordt vooral ingezet bij een specifiek probleem of klacht van medische aard en wordt vooral in de curatieve zorg ingezet. Bij Positieve Gezondheid hoeft er geen specifiek probleem te zijn. Het biedt aanknopingspunten om preventie, (langdurende) zorg en welzijn met elkaar te verbinden.
Verrassende uitkomsten dankzij open gesprekken
Zorgprofessionals brengen bij een Samen Beslissen-gesprek hun professionele expertise in via keuzeopties. Dat houdt in dat tijdens het gesprek alle mogelijkheden, voor- en nadelen en wat deze betekenen voor iemands leven aan bod komen.
Het gesprek bij Positieve Gezondheid heeft een open karakter waarin alle onderwerpen aan bod kunnen komen die de persoon met de zorgvraag inbrengt. De zorgprofessional heeft dan vooral een reflecterende rol.
De bredere blik vanuit Positieve Gezondheid op welbevinden kan waarde toevoegen in het Samen Beslissen-gesprek. Het kan leiden tot een meer open gesprek met een bredere focus dan het medische perspectief. Deze gesprekken kunnen tot verrassende uitkomsten leiden. Wanneer je in het Samen Beslissen-gesprek met de persoon bespreekt wat voor diegene belangrijk is, dan zou je dit kunnen doen met het spinnenweb van Positieve Gezondheid. Dit gespreksinstrument biedt een eenvoudige, toegankelijke visualisatie van hoe het met iemand gaat. De ervaren gezondheid wordt op zes domeinen beoordeeld: lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, zingeving, kwaliteit van leven, meedoen, dagelijks functioneren. Hiermee krijg je niet alleen een breder beeld van wat ertoe doet voor iemand, buiten het lichamelijke en medische perspectief, maar je maakt het ook visueel inzichtelijk. Dit kan het gesprek en het nemen van de beslissing faciliteren.
Gestructureerd gesprek biedt meerwaarde
De structuur van het gesprek is anders bij de twee benaderingen. Zo kent Samen Beslissen een vaste opbouw. Na het bespreken van alle opties, volgt een besluit die de zorgprofessional samen met de persoon met de zorgvraag formuleert. Daarna vindt een evaluatie plaats met deze persoon en eventueel diens mantelzorger of ze tevreden zijn over het besluit.
Bij Positieve Gezondheid ligt de nadruk steeds op de eigen regie en kracht van de persoon met de zorgvraag. Eerst komt aan bod wat aandacht vraagt. Daarna komt de vraag steeds terug wat de persoon zelf kan doen en hoe diens naasten en netwerk kunnen ondersteunen. Als er behoefte is aan aanvullende zorg of begeleiding, dan volgt professionele hulp.
De gestructureerde stappen van Samen Beslissen kunnen waarde toevoegen voor Positieve Gezondheid. Vooral de vanzelfsprekendheid om het perspectief van de persoon met de zorgvraag te verbinden met het professionele perspectief in de besluitvorming. Daarnaast geeft de structuur van het Samen Beslissen-gesprek meer handvatten voor het bespreken van opties, het maken van keuzes en het formuleren van doelen en vervolgstappen. Dit kan meerwaarde hebben voor het gesprek vanuit Positieve Gezondheid.
Voor Samen Beslissen wordt gebruik gemaakt van verschillende instrumenten om de situatie van de persoon in kaart te brengen. Deze zijn vaak wat complexer van aard. De iTOPICS-SF wordt bijvoorbeeld gebruikt op poliklinieken Geriatrie. Het is een vragenlijst waarin patiëntgerapporteerde uitkomstmaten (patient reported outcome measures, PROMs) worden uitgevraagd. Dan heeft de geriater voorafgaand aan het consult al een beeld van de ervaren gezondheid van de patiënt. De iTOPICS-SF geeft alleen niet in één oogopslag een beeld van hoe het met de persoon gaat zoals bij het spinnenweb.
Vervolg
Wat is er nodig om in de praktijk van alledag de kracht van beide benaderingen bij elkaar te brengen? Vilans gaat samen met de praktijk met deze vraag aan de slag. We gebruiken de inzichten uit deze verkenning en vertalen deze naar praktische handvatten.
Dit artikel is geschreven door Cynthia Hofman, Elize van Wijk en Femke de Wit van Vilans, kennisorganisatie voor zorg en ondersteuning
Lees ook:
Positieve Gezondheid en Samen Beslissen combineren: kans of flop?
Babette van Rheenen, student Vitality and Ageing aan de Universiteit Leiden, voerde als stagiair bij Vilans een kwalitatief verkennend onderzoek uit over het combineren van Positieve Gezondheid en Samen Beslissen. Daarvoor sprak zij met tien professionals uit de ouderenzorg; van klinisch geriater tot de wijkverpleegkundige. “Het gaat erom of je ook goed de vertaalslag kan maken naar de praktijk.”
