Sturen op kosten en kwaliteit door verzekeraars in een gereguleerde markt is niet gelukt. De kosten zijn fors gestegen en de kwaliteit is gedaald. Het is overduidelijk is dat het huidige systeem niet functioneert. Het frustreert kwaliteit kostenbeheersing, innovatie en samenwerking tussen instellingen. Wat houdt ons eigenlijk tegen om het systeem sterk te vereenvoudigen met een beperkt aantal simpele prikkels die wel kwaliteitsverbetering en kostenbeheersing stimuleren?
Corrigerend vermogen
Het antwoord is waarschijnlijk dat onze overheid bestuurlijk niet meer in staat is die bocht te nemen. Het afgelopen jaar hebben we een inkijkje gekregen in het functioneren van de overheid. De kindertoeslagenaffaire liet zien dat de hele keten van beleid en uitvoering volledig kon ontsporen zonder enig zelfreinigend of corrigerend vermogen.
De coronacrisis laat zien dat het onmogelijk is om op basis van feiten en inbreng van deskundigen transparant en rationeel beleid te formuleren en consequent uit te voeren. Het vaccinatieprogramma heeft ons tot slot onder leiding van Den Haag tot hekkensluiter van Europa gemaakt.
Geen deugdelijke onderbouwing
Als we naar de invoering van het huidige zorgsysteem met gereguleerde marktwerking kijken, herkennen we met de kennis van nu hetzelfde patroon. Bij de invoering was er geen enkele deugdelijke onderbouwing en geen enkele reële verwachting op succes. Vervolgens is geen enkel beoogd resultaat behaald en geen enkele poging ondernomen om serieus bij te sturen.
Daar staan we dan straks na de verkiezingen, met een staatsschuld van een ongekend niveau. Zeker is dat er forse bezuinigingen komen waarbij de zorg niet gespaard zal blijven. Sterker nog: de oude sentimenten van voor het corona-applaus zullen weer volop klinken. We werken niet goed samen. We leveren te veel en vooral onzinnige zorg. En last but not least we zijn veel te duur.
Hard aanpakken
In de NRC Stemhulp kunnen we lezen wat de politieke partijen willen met de zorg. Een kleine compilatie van links naar rechts laat zien dat dat de standpunten variëren van minder markt tot geen markt. Alleen de VVD is hardleers en richt zich uitsluitend op een ‘doorgeschoten marktwerking’ door het hard aanpakken van declaratie-drang en zorgcowboys die sjoemelen met zorggeld. Van de SP moeten alle medisch specialisten juist in loondienst.
Gezond eten
Zorgverzekeraars worden aan de linkerkant overbodig, krijgen in het politieke midden een administratieve functie en van rechts krijgen ze juist meer te zeggen. De VVD wil kosten beheersen met hoofdlijnenakkoorden, het terugdringen van onzinnige zorg en dure behandelingen en niet aan het system morrelen. Business as usual dus, wat vijftien jaar niet gewerkt heeft. De SP wil een nationaal zorgfonds en een verbod op winst. Dat laatste was er al lang overigens. Er valt dus echt wel wat te kiezen. Behoudens gezond eten en preventie dan, dat door iedereen belangrijk gevonden wordt.
Bonte mengeling
Partijen komen een bonte mengeling van standpunten die in alles verschillen en slechts één ding gemeen hebben. Ze kosten allemaal (veel) meer geld. Dit valt te lezen in het rapport van het CPB uit 2015, Zorgkeuzes in kaart. Met deze standpunten en de ervaringen van het afgelopen jaar is het ongeacht de samenstelling uitgesloten dat de nieuwe regering met een intelligent, sluitend, samenhangend en goed werkend pakket van maatregelen komt.
Zelf initiatief nemen
Maar dat moet wel! Daarom moeten zorgprofessionals, zorginstellingen en belangenverenigingen zelf het initiatief nemen en nadenken wat nodig is om de noodzakelijke zorg betaalbaar te kunnen blijven leveren.
Er is heel veel mooie creativiteit losgekomen bij het opschalen voor coronapatiënten. Diezelfde creativiteit is nu hard nodig om vooral slim en patiëntgericht alle uitgesteld zorg te gaan leveren en daarna structureel doelmatiger te blijven werken. Lukt het niet dat creëert de zorgvraag uit zichzelf een markt met meer cowboys en minder solidariteit.
Jaap van den Heuvel is programmadirecteur van de MBA-Healthcare en hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam
