Eind maart 2020 rapporteerde consultancybureau Gupta dat zo’n 40 procent van alle zorg was uitgesteld vanwege covid-19. De laatste cijfers laten zien dat zo’n 490.000 verwijzingen nog moeten resulteren in een fysieke afspraak in het ziekenhuis. De omvang van het probleem op bevolkingsniveau is onmiskenbaar.

Maar bekijk je het vanuit de individuele patiënt, dan maakt de extra wachttijd voor de één meer uit dan voor de ander. Een paar maanden wachten op het verwijderen van een moedervlek zal voor de meesten geen probleem zijn. Maar maanden moeten wachten op een herniaoperatie terwijl je veel klachten ervaart, is een stuk vervelender. Nu de capaciteit om de reguliere zorg weer beschikbaar komt, is het dus zaak dat patiënten worden geprioriteerd op basis van medische urgentie.

Urgentiecategorie

Eind april publiceerde de NZa een urgentielijst die medisch specialistische behandelingen rangschikt op basis van medische urgentie. Aan iedere diagnosecode is een urgentiecategorie toegewezen. Die van een liesbreukoperatie is bijvoorbeeld bepaald op minder dan 24 uur. Maar binnen één diagnose kan de urgentie per patiënt sterk uiteenlopen. Zou het namelijk een liesbreuk betreffen die nauwelijks klachten geeft, dan kan die best een paar weken wachten. Uiteindelijk is het dan ook aan een arts om per individuele casus deze inschatting te maken. De urgentielijst is dan ook een leidraad. Die  geeft ziekenhuizen richting aan het gefaseerde opschalen van de reguliere zorg.

Uniformiteit creëren in het opschalen, zoals de urgentielijst doet, is een belangrijke eerste stap. Maar zelfs als de lijst tot op de letter gevolgd wordt, zal er hoogstwaarschijnlijk variatie in wachttijden blijven bestaan. Een belangrijke oorzaak hiervoor zijn case-mix verschillen. Ziekenhuizen verschillen namelijk qua expertise, aandachtsgebied, capaciteit om bepaalde zorg te leveren en dus ook in hun mix van (wachtende) patiënten. Mede hierdoor zal bijvoorbeeld het ene ziekenhuis haar wachtlijst voor herniaoperaties eerder hebben weggewerkt dan het naburige ziekenhuis. Het resultaat is dat patiënten met dezelfde diagnose in het ene ziekenhuis sneller geholpen zijn dan in de andere, terwijl de urgentielijst dit juist moet voorkomen.

Capaciteitsspreiding

Capaciteitsspreiding is een mogelijke oplossing. Net zoals de coronazorg de afgelopen periode is gespreid, kan dit voor alle wachtende patiënten een goede strategie zijn. Het groeiende stuwmeer aan patiënten vraagt dat patiënten gedirigeerd dienen te worden naar een andere instelling als je zelf geen capaciteit hebt. Dit kan een naburig ziekenhuis zijn,maar bijvoorbeeld ook een ZBC.

Afhankelijk van de situatie zou je zelfs kunnen overwegen de behandeling door een huisarts te laten uitvoeren die daarvoor bekwaam is. In feite geeft de huidige coronacrisis ‘De juiste zorg op de juiste plek’ een nieuwe betekenis. De doelmatigheid van een dergelijke aanpak dient wel bewaakt te worden. Je wilt de  overbelaste planners in de ziekenhuizen niet nog meer belasten door ze uren te laten bemiddelen met naburige ziekenhuizen zonder gegarandeerd resultaat. Wij denken dat het zinvol kan om de patiënt zelf meer te betrekken in het proces van capaciteitsspreiding.

Onafhankelijke website

Vanuit deze gedachte is het initiatief VindUwZorg.nl tot stand gebracht. Dit is een transparante en onafhankelijke website die patiënten actuele inzage dient te bieden in waar welke zorg wordt geleverd. De website is primair bedoeld om de informatiepositie van patiënten te versterken die wachten op medisch specialistische zorg. Op deze manier zien patiënten meer opties. Dit betrekt ze meer in het beslis- en verwijzingsproces. Voor zorginstellingen biedt de website een centrale plek waar ze op uniforme wijze informatie kunnen plaatsen en updaten. Voor beleidsmakers kan de website inzichten opleveren over hoe het opschalen per ziekenhuis en/of regio zich over de tijd zich ontwikkelt.

De huidige coronacrisis heeft ondertussen laten zien dat daadkracht en vindingrijke oplossingen hard nodig zijn. Met dit artikel pleiten voor gezamenlijke regionale aanpak om het stuwmeer aan wachtende patiënten zo effectief mogelijk in te dammen. Hulpmiddelen zoals de urgentielijst van de NZa zijn hierbij cruciaal. Meer transparantie creëren over waar welke zorg wordt geleverd kan ook helpen in deze tijd van onzekerheid. VindUwZorg.nl is opgezet als plek waar iedereen terecht kan voor dergelijke informatie Dat maakt patiënten een actieve partner in het zo effectief mogelijk opschalen van zorg.

Door Chao Zhou-Claushuis en André Fialho
Zhou-Claushuis is plastisch chirurg i.o. het Maastricht UMC+. Fialho is CEO van Pact Care, een software technologiebedrijf dat zich richt op het oplossen van de grootste capaciteitsmismatches in de Nederlandse zorg. Beiden hebben dit stuk geschreven op persoonlijke titel.