We worden dikker, we zijn vaker chronisch ziek, we accepteren ziekte minder snel en bovenal, we vergrijzen. Er komen steeds meer ouderen, die drijven de zorgkosten op en dat worden er de komende jaren alleen maar meer. Daar lijkt weinig aan te doen.
Mythe
Toch is het adagium dat vergrijzing zorgkosten groei bepaalt grotendeels een mythe. Ik betoogde al eerder dat de stijgende zorgkosten nauwelijks toe te rekenen zijn aan de vergrijzing. En dat blijft de komende jaren ook zo. Dat is goed nieuws. Het aantal ouderen kunnen we niet beïnvloeden, de andere oorzaken voor de stijgende zorgkosten wellicht wel.
Om de waarde van de zorg te maximaliseren, zullen we niet alleen het zorgverbruik moeten verminderen, maar ook op een andere manier moeten gaan nadenken over hoe we het aanbod organiseren. Ziekenhuizen als het Beatrixziekenhuis en Bernhoven hebben laten zien dat het mogelijk is het zorggebruik fors te verminderen door juist in te zetten op kwaliteitsverbeteringen.
Optelsom
Wie de ziekenhuizen van binnenuit kent, zal herkennen hoe enorm de besturing van een ziekenhuis gebaat is bij schaal en groei. Diensten worden hierdoor gemakkelijker te organiseren en vitale posities zijn meervoudig te bezetten. Het wordt gemakkelijker om aan nieuwe kwaliteitseisen te voldoen en er is meer ruimte om te investeren in technologie. Steeds strenger wordende kwaliteitseisen maken de zorg vaak duurder, al zou er geen één nieuwe patiënt bijkomen. En daarbij is steeds sprake van een optelsom. Er komt steeds meer bij, maar er gaat zelden iets af.
Geen optie
In het recente verleden was groei vaak smeerolie die het gemakkelijker maakte om de interne schaarste te adresseren. En dat is nou net de komende jaren geen optie, mede vanwege het Hoofdlijnenakkoord. Dit is uiteraard geen pleidooi om maar eens te stoppen met hoge kwaliteitseisen, al zou mijns inziens een zwaarwegende kosteneffectiviteitsblik niet misstaan.
Wel zullen we in toenemende mate moeten kijken naar andere manieren om schaal te realiseren zonder groei van een instelling en zonder fusies. Organiseren van achterwachtdiensten over meerdere ziekenhuizen tegelijk, subspecialisten die voor meerdere ziekenhuizen werken, in verdergaande mate samenbrengen van backoffice-functies van ziekenhuizen, verdergaande specialisatie.
Per ziekenhuis
De kwaliteitseisen worden nu nog vaak per ziekenhuis ingevuld. Wat kan helpen: intensivisten die werken met een videoverbinding. Dan kun je met één intensivist meerdere ziekenhuizen bedienen. Als je de diensten over meer ziekenhuizen bundelt, komen ze minder vaak voor, maar zijn ze wel intensiever.
Geen fusies
En zo zijn er veel meer voorbeelden van samenwerking tussen ziekenhuizen. Daarvoor zijn geen fusies nodig. We hoeven niet te wachten tot ziekenhuizen zijn samengevoegd tot grote molochs. De toekomst is aan de netwerken. Met meerdere ziekenhuizen voldoen aan kwaliteitseisen drukt de kosten, terwijl tegelijkertijd de kwaliteit van het perspectief van de patiënt sterk wordt verbeterd.
Sander Visser is partner bij Strategy&
