Doel van het internationale ERAS-programma is het verminderen van complicaties. Het versnelt het herstel na een operatie en vergroot de overlevingskans op lange termijn. Alle medewerkers, van chirurg en verpleegkundige tot voedingsassistent en anesthesioloog, stemmen hun werk tot in detail op elkaar af en delen de resultaten van hun werk.

Actieve rol

Het ERAS-programma vraagt tevens een actieve rol van de patiënt. Hierbij spelen adviezen over voeding en goed bewegen voor en zo snel mogelijk na de operatie een essentiële rol. Door alle gegevens van de patiënt en alle handelingen in het zorgproces secuur vast te leggen en gedetailleerd te evalueren, krijgen de zorgverleners inzicht in het resultaat van de geleverde zorg. En dat maakt het mogelijk de zorg continu te verbeteren.

Zo kort mogelijk nuchter zijn, op de uitslaapkamer al zitten en binnen 48 uur lopend het ziekenhuis uit! Het is een greep uit de kenmerken voor deze nieuwe manier van werken met 23 elementen bij bijvoorbeeld darmkankeroperaties. Alle geplande darmoperaties die het Martini Ziekenhuis in 2017 deed, zijn volgens het ERAS-protocol uitgevoerd. De uitvoering van alle facetten van het ERAS protocol ligt in het Martini Ziekenhuis op 80 procent

Wereldwijd hoog

Dat is wereldwijd gezien heel hoog. Het is zelfs de vraag of het hoger kan, want niet alle elementen van ERAS zijn uitvoerbaar. Hans de Boer, anesthesioloog en een van de initiatiefnemers van het ERAS-programma in het Martini Ziekenhuis: “Dat klinkt gek, maar als het ERAS-protocol voorschrijft dat een patiënt lopend naar een operatiekamer gaat, geldt dat natuurlijk niet voor een rolstoelafhankelijke patiënten. Zo zijn er meer ‘onmogelijkheden’ en daarmee is een gehaald percentage van  80 procent een prachtig resultaat.”

Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat wanneer meer dan 70 procent van de uitvoering van de ERAS-protocollen plaats vindt, de kans op overlijden als gevolg van kanker gerelateerde oorzaken na vijf jaar, 42 procent lager is dan zonder deze aanpak. Het Martini Ziekenhuis heeft ook vastgesteld dat het gemiddelde aantal dagen dat een patiënt in het ziekenhuis is opgenomen voor een geplande darmoperatie is gedaald van 6,2 naar 5,0. Inclusief  heropnames (door bijvoorbeeld een complicatie) is de gemiddelde ligduur gedaald van 7,9 naar 5,7.  

Stress verminderen

In zijn werk als anesthesioloog maakt Hans de Boer gebruik van nieuwe inzichten om de lichamelijke stress van de patiënt rondom een operatie te verminderen: “We weten dat chirurgische ingrepen veel lichamelijke stress veroorzaken. Die stress heeft een negatief effect op het immuunsysteem en veel andere regulerende systemen in het lichaam. Een operatie is topsport voor een patiënt. Door het slimmer toepassen van specifieke medicatie tijdens de narcose, beschermen we de patiënt tegen de negatieve gevolgen van lichamelijke stress van een operatie. De patiënt kan, voorafgaand aan de operatie, zijn immuunsysteem zelf ook versterken. Alles samen draagt bij aan het voorkomen van complicaties en een sneller herstel van de patiënt na de operatie.”

Ook voor verpleegkundige darmchirurgie Henriëtte Smid is veel veranderd: ‘Eerder waren verpleegkundigen vooral druk met infusen, katheters en wonddrains, de patiënt was immobiel en afhankelijk. Door de veranderingen met de invoering van ERAS is een verpleegkundige veel meer een coach die de patiënt stimuleert zelf de regie terug te pakken.”

Verandering in mindset

Het Martini Ziekenhuis is op dit moment het enige ziekenhuis in Nederland dat bij een specialisme de 23 elementen van het protocol ERAS volledig hanteert en evalueert. Hans de Boer: “Het vergt een investering in opleiding en vooral verandering in mindset. Al meer dan 200 medewerkers van het Martini Ziekenhuis werken nu vol enthousiasme volgens ERAS. We starten nu met het werken volgens ERAS binnen Urologie, vooral bij blaaskanker, prostaatkanker en nierkanker. Ook buiten het Martini Ziekenhuis willen we onze kennis graag delen. We zijn ‘ERAS Centre of Excellence’ wat betekent dat we andere ziekenhuizen mogen opleiden. We willen zo veel mogelijk ziekenhuizen en daarmee patiënten in Nederland mee laten profiteren. In juni start het opleidingstraject voor de eerste belangstellende ziekenhuizen in Nederland.”

Meer dan 120 ziekenhuizen verspreid over de hele wereld werken met elkaar samen aan het beste protocol voor op dit moment acht chirurgische specialisaties. Het aantal ziekenhuizen loopt snel op, en ook het aantal specialisaties stijgt. Anesthesioloog Hans de Boer van het Martini Ziekenhuis is lid van het hoofdbestuur van de internationale ERAS Society.