Engels doet sinds 2006 onderzoek naar palliatieve zorg. Ze concludeert: “Als zorgverlener schiet je je doel voorbij als je geen aandacht aan zingeving besteedt.” Als voorbeeld noemt de hoogleraar een patiënt die veel voldoening haalt uit schilderen, maar door de voorgeschreven medicatie suf wordt en zijn kwast niet meer kan vasthouden. “Als je weet dat schilderen zo veel voor hem betekent, kun je andere medicatie geven.”
Oefening baart kunst
Het lastige is echter dat veel patiënten op een indirecte manier laten merken dat er wat speelt. “Het is dus heel belangrijk om als zorgprofessional zingevingsvragen te leren herkennen en verkennen. En dat betekent op een praktische manier oefenen.” Daarom is er een training met handvatten ontwikkeld om een gesprek over zingeving aan te gaan. Drie multidisciplinaire teams van zorgverleners volgden in het Palliantieproject Doorontwikkeling proactieve zorgplanning twee trainingsavonden, waarin ze met hulp van trainingsacteurs stilstonden bij aandacht voor zingeving in de dagelijkse praktijk en in de overdracht naar collega’s.
In de training leren de deelnemers om bewuster om te gaan met uitspraken van patiënten of andere indirecte signalen die ze afgeven. “Doordat je met een transmuraal, multidisciplinair team deelneemt, ervaar je dat iedereen op verschillende manieren naar een situatie kijkt en leer je vanuit het perspectief van die ander te kijken”, reageert Jolande IJsseldijk, verpleegkundig consulent palliatieve zorg bij het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis. “Daardoor ontwikkel je een gemeenschappelijke taal, wat waardevol is voor het geven van goede palliatieve zorg.”
Kwadrantenkaart
Naast de trainingen is er ook een kwadrantenkaart voor zorgverleners ontwikkeld. Met die kaart kunnen zorgverleners op alle vier dimensies van de palliatieve zorg (fysiek, psychisch, sociaal en zingeving/spiritueel) een gesprek met een patiënt voorbereiden over het nu en de toekomst. Patiënten en hun naasten kunnen op hun beurt het gesprek met de zorgverlener voorbereiden met hulp van het ontwikkelde patiënteninstrument PNPC+ (Palliative care Needs of Patients with Cancer). Met de PNPC+ kan de patiënt met behulp van een vragenlijst het gesprek met de zorgverlener voorbereiden en aangeven voor welke aspecten ze aandacht willen.
Tijdens de training gingen de deelnemers ook met de kwadrantenkaart en de PNPC+ aan de slag. “Het blijkt dat zorgverleners hierdoor veel minder geneigd zijn zelf in te vullen wat de patiënt denkt. Ze checken nu vaker of het beeld dat ze hebben van een patiënt klopt, en kregen meer aandacht voor het leven van de patiënt, in plaats van vooral met het levenseinde bezig te zijn”, reageert IJsseldijk. Ook noteerden ze in het patiëntendossier meer over zingeving en andere niet-somatische aspecten. Hoogleraar Engels hoopt dat zingeving in de toekomst een vast onderdeel wordt van het basiscurriculum van opleidingen, net zoals slechtnieuwsgesprekken. “Dit is net zo belangrijk.”
De training, kwadrantenkaart en het patiënteninstrument staan op de website van ZonMw.
Lees ook op Qruxx: Instrumenten voor zingeving in de thuissituatie
