Een forse cultuuromslag bij zorgprofessionals, zorginstellingen en zorgverzekeraars is nodig, net als de juiste randvoorwaarden. De afgelopen jaren is VGZ, ondersteund door Strategy&, met een aantal zorginstellingen een kwaliteitsalliantie aangegaan om op een nieuwe manier samen te werken. Deze nieuwe manier van werken is gebaseerd op sturen op kwaliteit. Dit staat soms haaks op de productie-gestuurde manier van werken die zorginstellingen en zorgverzekeraars al langer kennen. De betrokken zorginstellingen en VGZ zetten daarbij actief in op ‘passende zorg’.
Minder volume vaak bestraft
Het huidige systeem beloont per verrichte zorgactiviteit; het aantal en type zorgactiviteiten wordt eenvoudigweg vermenigvuldigd met de vooraf afgesproken prijs voor deze activiteiten. Hierdoor schieten zorginstellingen zichzelf in de voet als ze minder zorg leveren die wel beter is voor de patiënt. Minder volume wordt bestraft, terwijl dit een wezenlijk onderdeel is van de passende zorg ambitie. Zorginstellingen hebben financiële rust en ruimte nodig om te voorkomen dat ze afgerekend worden op hun dalende volumes.
Wederzijds vertrouwen
Kwaliteit en kosten lijken soms wel tegengestelde belangen. Zorgverzekeraars zien vaak wel dat zorginstellingen steeds betere kwaliteit leveren, maar zijn er vaak ook beducht voor het vermeende prijskaartje. Zorginstellingen voelen vaak weer dat de druk van zorgverzekeraars om maatschappelijke kosten te bewaken ook de kwaliteit onder druk zet. De inkomsten van de zorginstelling zijn nu eenmaal de kosten van de verzekeraar.
De organisatie die zich inzet voor passende zorg steekt de nek uit en wordt vervolgens door de verzekeraar gestraft met lagere inkomsten. De scheidslijn tussen maatschappelijk verantwoord en ‘gekke henkie zijn’ wordt dan al snel dun.
Het overbruggen van de belangentegenstelling begint bij het erkennen van elkaars vertrekpunten. Zowel kwaliteit als betaalbaarheid zijn immers waarden die belangrijk zijn voor onze samenleving. De volgende stap daarin is dat je ziet dat je verschillende rollen hebt die beide legitiem zijn en die elkaar kunnen versterken. Pas dan kun je echt samenwerken aan betere en betaalbaar zorg.
Goede afspraken
Hoe kom je vervolgens nader tot elkaar? Ab Klink, lid van de raad van bestuur van VGZ: “In al onze gesprekken met diverse ziekenhuizen hebben wij steeds deze gezamenlijke ambitie van passende zorg als uitgangspunt genomen. Door hieraan vast te houden, zijn we tot goede afspraken gekomen met diverse zorgverleners.”
“Echter met een gezamenlijk ambitie alleen ben je er nog niet. Er is wederzijds vertrouwen nodig. En gezien het feit dat de relatie tussen ziekenhuis en zorgverzekeraar historisch ook gebaseerd is op controle en misschien wel wantrouwen, was dat misschien nog wel de grootste hindernis die we in dit traject moesten nemen. Voor beide partijen wel te verstaan. Het bouwen aan wederzijds vertrouwen bij het aangaan van een dergelijke samenwerking, vergt nu eenmaal tijd in de vorm van vele gesprekken tussen beide partijen op verschillende niveaus in de organisaties.”
Voorlopige zekerheid
De meest pragmatische manier om een financieel veilige omgeving en rust te creëren, is het afspreken van een vaste omzetsom voor tenminste een aantal jaren. Deze maatregel zorgt er bij zorginstellingen voor dat het omzetrisico bij een minder hard stijgende of dalende productie wordt afgedekt, waardoor zij kunnen sturen op een financiële planning voor meerdere jaren die vooraf vast staat. Dit geeft zorginstellingen de tijd en ruimte om waar nodig volume af te bouwen en de verandering mogelijk te maken en daarmee ook marge op te bouwen. Voor zorgverzekeraars geldt dat de omzetsom zekerheid geeft over de uitgaven van de aankomende jaren.
Natuurlijk valt niet alles te vangen in een dergelijke afspraak. Zorginstellingen en zorgverzekeraars zullen in de samenwerking moeten leren vertrouwen op elkaar. Door heldere afspraken te maken in de vorm van een gegarandeerde omzetsom, kan het daadwerkelijke gesprek over kwaliteit van zorg plaatsvinden tussen zorginstelling en zorgverzekeraar.
De hoogte van de vaste omzetsom kan gebaseerd worden op historische omzet en een businesscase die veranderingen in productie (onder andere door passende zorg initiatieven) vertaalt naar het bijbehorende kostenniveau. Op basis van het vereiste kostenniveau, kunnen er afspraken worden gemaakt voor de omzetsom voor de aankomende jaren. Potentiële kostenreductie kan daarmee in de financiële afspraak verwerkt worden.
Zorgplicht
Er moet echter voldoende financiële ruimte overblijven om de transitie goed te doorlopen en te kunnen blijven innoveren. De zorginstelling moet aan haar zorgplicht voor de regio blijven voldoen. Bij een vaste omzetsom zijn nieuwe criteria nodig om de beweging te bewaken. Wachtlijsten, uitstroom uit de regio en te weinig vernieuwing zijn ongewenst en moeten worden gemonitord.
De vaste omzetsom werkt goed om de productieprikkel weg te nemen, ruimte te creëren voor de verandering en vertrouwen tussen zorginstelling en zorgverzekeraar op te bouwen, maar het blijft een tijdelijke oplossing. Op de lange termijn zijn er meer verfijnde financiële afspraken nodig. Plus het wederzijdse vertrouwen dat een instelling bij een lagere productie wellicht wel op een iets hoger prijsniveau zou moeten opereren.
