In werkelijkheid zijn gezondheid en werk nauw met elkaar verbonden, maar beleidsmatig zijn de domeinen gescheiden tussen de ministeries van VWS en SZW. Dat heeft volgens het samenwerkingsverband verstrekkende gevolgen. Het kan de afstand tot werk vergroten en daardoor terugkeer bemoeilijken. Arbeidsgeneeskundige zorg wordt niet gefinancierd vanuit de Zorgverzekeringswet (Zvw) en is daardoor niet toegankelijk voor zzp’ers, flexwerkers of uitzendkrachten. En er is te weinig oog voor gezondheidsklachten die kunnen ontstaan of verergeren door de arbeidsomstandigheden.
Manifest
Het is niet de eerste keer dat de Samenwerkende Organisaties Arbeid & Gezondheid; voor werkbehoud en ziekte aandacht vragen bij beleidsmakers en politici. Al jaren wijzen de betrokken organisaties op het belang van werkbehoud bij chronische ziekte of chronische gevolgen van ziekte, want 5,3 miljoen mensen lijden hier aan. Het leidde onder andere tot een manifest, ondertekend door dertig partijen, dat op 9 november werd aangeboden aan de Tweede Kamer. Er zou een dialoogsessie volgen, maar die werd uitgesteld vanwege coronamaatregelen. Nu spreken de organisaties op 7 maart met onder andere Kamerleden Marijke van Beukering (D66) en Jacqueline van den Hil (VVD).
Een van de initiatiefnemers van het manifest is NFK (Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties). “Veel mensen die kanker hebben of hebben gehad, ervaren de chronische gevolgen van hun ziekte. Een chronische ziekte krijgen is een ‘life-changing event’. Dat moet je op veel plekken in je leven vormgeven, werk is daar essentieel onderdeel van. Bij ziekte ligt de focus vanzelfsprekend op behandeling en herstel. Maar van diagnose tot en met re-integratie moet arbeid een grotere rol in het behandelplan gaan spelen. Dat vraagt juist om een integrale aanpak”, zegt Roel Masselink, belangenbehartiger Kwaliteit van Leven bij NFK. “Veel mensen willen graag aan het werk blijven. Dan moeten ze niet te horen krijgen ‘word eerst maar beter, dan kijken we daarna verder’.” Hij wijst onder andere op het belang van contact houden met werkgever en collega’s, maar ook op de toegankelijkheid van arbeidsgeneeskundige zorg voor iedereen.
Gescheiden domeinen
Juist in dat laatste wringt ‘m de schoen, zo laat Frank Alfrink, voorzitter van Stichting ZZP Nederland, een van de ondertekenaars van het manifest, zien. “Werk levert een belangrijke bijdrage aan het herstelproces van mensen. Je ziet dat de behandeltijd korter wordt, maar arbeid heeft geen enkele positie in de curatieve zorg. De domeinen zijn strikt gescheiden. VWS en SZW zitten in hetzelfde pand. Er gaat een bruggetje tussen op de eerste verdieping, maar ik vraag me af hoeveel mensen daaroverheen lopen. Dat moet anders. Er zijn genoeg knoppen om aan te draaien. Het begint met het financieren van arbeidsgerelateerde zorg vanuit de Zvw.”
Frank Alfrink: “Het begint al bij de huisarts: de vraag ‘wat doe je voor werk?’ is niet zo ingewikkeld, maar voor de vertaalslag naar een advies of verwijzing is soms arbeidsgeneeskundige hulp nodig. Dat zou iemand niet zelf hoeven te betalen.” Nu maken zelfstandigen nauwelijks gebruik van preventie- of re-integratiedienstverleners, maar wel van bijvoorbeeld fysiotherapie of ergotherapie, want dat wordt vergoed in het basispakket, legt Alfrink uit.
Bekijk ook de Qruxx Q&A: ‘Arbeidsgerichte zorg is nog niet on top of mind’
Structurele financiering nodig
Hoe belangrijk een integrale aanpak is, toont Desiree Dona, klinisch arbeidsgeneeskundige oncologie bij Radboudumc, al jaren in de praktijk. Zij laat de beleidsmakers en politici op 7 maart twee successen zien waarbij een arbeidsgeneeskundige of zogenaamde ‘baco’ (bedrijfsarts-consulent oncologie) zijn betrokken in de multidisciplinaire aanpak. Het eerste succes is het project ‘Van AYA naar werk’ waarin jongvolwassenen met de diagnose kanker de terugkeer naar werk vinden. Het tweede is het project ‘Werk als medicijn’, dat ex-werkenden die stamceltransplantatie hebben ondergaan weet te activeren.
“Helaas zijn beide projecten weer beëindigd, want de financiering van SZW is gestopt”, verzucht Dona. “Dat is het probleem waar we telkens tegenaan lopen. We hebben structurele financiering nodig.” Een recente aanvraag voor wetenschappelijk onderzoek, ingediend op advies van Wouter Koolmees, destijds minister van SZW, komt niet in aanmerking voor een subsidie vanuit de regeling Veelbelovende Zorg van het Zorginstituut. De reden? De vraagstukken vallen niet onder de Zvw.
Dat is jammer, vindt Dona. “Op veel gebieden zijn we de ontwikkelfase voorbij. We moeten nu werken aan implementatie. Dan is het frustrerend als mensen iets opbouwen dat daarna weer als een kaartenhuis in elkaar kan vallen.”
Meters maken
De politieke wil lijkt er wel te zijn, constateren Dona, Alfrink en Masselink. Er ligt nu een regeerakkoord en dat lijkt voldoende aanknopingspunten te bieden, zegt Masselink. Maar nu moeten er wel meters worden gemaakt, roept Dona op. “Ik hoop dat deze dialoogsessie bijdraagt om het op de agenda van Ernst Kuipers te zetten”, zegt Alfrink, “en Kamerleden dit niet alleen omarmen om zich politiek te profileren. Er moet een oplossing komen voor alle werkenden.”
