Een operatie is een topprestatie voor het lichaam. Om complicaties te voorkomen en herstel te versnellen, is het belangrijk dat patiënten in een goede voedingstoestand de operatie ingaan. In Nederland gaat echter nog zo’n 15 procent van de patiënten ondervoed een operatie in. Verpleegkundig onderzoeker Harm van Noort van het Radboudumc onderzocht in zijn proefschrift hoe verpleegkundigen de voedingstoestand van deze patiënten kunnen verbeteren.
Advies op maat
Van Noort ontdekte dat patiënten weinig informatie kregen over hun voedingsstatus en ontwikkelde daarom een verpleegkundige aanpak. Hierbij bracht de verpleegkundige eerst in kaart waarom patiënten ondervoed zijn. Hieruit bleek onder andere dat ze in de weken voor de operatie te weinig eten omdat ze pijn hebben. Ook wisten patiënten vaak niet wat voor soort voeding voldoende calorieën en eiwitten bevat. De helft van de patiënten kreeg vervolgens advies op maat van verpleegkundigen, de andere helft diende als controlegroep. “De verpleegkundigen adviseerden bijvoorbeeld over medicijnen tegen de pijn”, zegt Van Noort. “Ook gaven ze advies over de samenstelling en voedingswaarde van verschillende soorten producten. En ze betrokken de familie van de patiënt erbij. Zo raadden ze bijvoorbeeld aan om samen te eten.”
Zeggenschap verpleegkundigen
Het onderzoek toont aan dat de patiënten die voedingsadvies kregen veel meer en beter aten dan de controlegroep. Het aantal patiënten dat voldoende calorieën innam, was in deze groep ruim vier keer zo hoog. Voor eiwitinname was dit zelfs meer dan zes keer zo hoog. Van Noort: “Hieruit blijkt dat het heel belangrijk is dat mensen in de weken voor een operatie leren hoe je goed eet. Verpleegkundigen zien de patiënt het meest. Het is dus belangrijk dat zij zeggenschap kunnen uitoefenen over de voedingstoestand van de patiënt.”
Naleving richtlijn
Ook keek Van Noort naar de periode van nuchter blijven voor een operatie. Volgens de internationale richtlijn mag je tot zes uur voor een operatie eten en tot twee uur ervoor drinken. Van Noort laat zien dat de richtlijn heel slecht wordt nageleefd. “Patiënten eten gemiddeld vijftien uur voor de operatie al niets meer en stoppen vijf uur van tevoren met drinken. Dat kan beter.” Daarom kregen patiënten de instructie van verpleegkundigen om zo lang mogelijk als toegestaan voor de operatie te eten en te drinken.
Het advies was succesvol: bij deze groep was de tijd dat ze niet dronken gehalveerd vergeleken met patiënten die geen instructies kregen. De periode dat ze niet aten, verminderde met een kwart. Korter nuchter blijven zorgde er niet voor dat er meer voedsel in de maag achterbleef en leidde tot meer tevredenheid onder patiënten. Van Noort: “Ze voelden zich beter doordat ze minder honger, dorst en hoofdpijn hadden.”
Cultuurverandering
Ondanks de resultaten denkt Van Noort dat er meer nodig is voor een betere voedingstoestand tijdens een operatie. “We focussen nu vooral op nuchter houden vanaf middernacht in plaats van op zo lang mogelijk blijven eten en drinken. Van een patiënt die één uur voor een operatie nog iets heeft gegeten maken we een melding. Dat zien we als een veiligheidsprobleem, een fout. Maar we vinden het blijkbaar prima als diezelfde patiënt de hele dag voor de operatie niets eet, terwijl dat ook schadelijk is. Dat vergt een cultuurverandering.”
