Samen beslissen: iedereen vindt het belangrijk en iedereen wil het. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat bij patiënten significant minder twijfel of spijt is, de kosten nemen af en er is een afname van ingrijpende behandelingen. Tegelijkertijd nemen patiënttevredenheid, therapietrouw, betrokkenheid en het gevoel geïnformeerd te zijn toe. Dan zou je zeggen: waarom vinden nog niet in elke spreekkamer samen-beslissen-gesprekken plaats? Er blijken nog best wat drempels en praktische vragen te zijn. Daarom heeft Borstkankervereniging Nederland (BVN) in samenwerking met MSD een position paper gemaakt met daarin allerlei tips en praktische informatie. Die is gepubliceerd in oktober borstkankermaand.
“De afgelopen jaren hebben we meegewerkt aan allerlei onderzoeken, methoden en hulpmiddelen”, vertelt Cristina Guerrero Paez, directeur van BVN. “Nu wordt het tijd om die expertise massaal te gaan delen. Samen beslissen, ga het gewoon doen!”
Blinde vlek
Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan, weten Cristina Guerrero Paez en belangenbehartiger Maaike Schuurman van BVN. Zowel voor de patiënt als voor de zorgverlener. “It takes two to tango”, lacht Guerrero Paez. “De position paper richt zich op alle zorgverleners waar een borstkankerpatiënt mee te maken krijgt. Alles wat in de loop der jaren is ontwikkeld, staat hierin overzichtelijk gebundeld met links, praktische informatie en wat achtergrondinformatie over samen beslissen.”
Dat laatste is onder andere bedoeld om zorgverleners bewust te maken van hun ‘blinde vlek’, legt Schuurman uit. Veel van hen zijn ‘onbewust onbekwaam’ in specifieke vaardigheden of slaan belangrijke stap(en) in het samenbeslisproces over. Er zijn ook artsen die denken dat ze samen beslissen heel goed hebben ingevoerd in hun spreekkamer. Maar hun informatiestroom is bijvoorbeeld nog eenrichtingverkeer en vaak schieten ze na een diagnose direct in actiemodus door meteen allerlei afspraken te maken – waardoor de patiënt helemaal wordt overvallen. Bij BVN kennen ze veel voorbeelden waarin het nog misloopt bij grote of kleine keuzes in het zorgpad.
Vier stappen
Het is geen onwil, zo benadrukken Guerrero Paez en Schuurman. Hoewel dat nu langzaam verandert, was er nooit veel aandacht voor op de opleidingen. Dat zien ze terug in de praktijk. Maaike Schuurman: “Voor het proces van samen beslissen hanteren we de vier stappen uit het model van Stiggelbout uit 2015. Dat zijn: informeren dat er iets te kiezen is, de opties bespreken, voorkeuren en wensen bespreken en dan samen een besluit nemen. Er bestaat een internationaal gevalideerd observatie-instrument om te meten in hoeverre die stappen en bijbehorende vaardigheden worden toegepast in gesprekken: OPTION-5. Elke stap krijgt een bepaalde score. De maximale score is 100. Met twee interventies wordt gemeten wat de verbetering is. Internationaal is een gemiddelde verbetering zo’n 11 tot 20 punten. In een Nederlands time-outproject was dat bijna 15 punten, van 38,3 naar 59,2.” Daarmee doen we het internationaal gezien niet zo slecht, maar er valt nog veel te verbeteren.
Handige tools
BVN wil daarin een rol spelen door mensen alert te maken, te prikkelen of te inspireren en door laagdrempelige informatie te geven. Zo staan er in de position paper snelle verwijzingen naar drie handige tools voor zorgverleners. Dat zijn 1. het zakkaartje Samen Beslissen met concrete stappen en voorbeeldvragen, 2. een overzicht met ‘Rake vragen’ een beter beeld te krijgen van de mens achter de tumor en 3. een recent ontwikkelde interactieve mini e-learning met ontzettend veel voorbeelden, praktische tips en bruikbare instrumenten. Maar BVN biedt ook leertrajecten op maat aan via persoonlijke coaching of teamtraining, zo is te lezen in de position paper. Daarnaast is er de mogelijkheid om feedback te krijgen op ingestuurde opnamen van samen-beslissen-gesprekken, op basis van de OPTION-5-scores. “Onze boodschap is: blijf leren en blijf je ontwikkelen. Er is heel veel dat je kan helpen. Gebruik wat er is, groot of klein, kijk wat het beste bij je past”, zo vat Maaike Schuurman samen.
Maak ruimte voor samen beslissen
Eigenlijk zit er ook nog een boodschap voor zorgbestuurders in dit verhaal, vult Cristina Guerrero Paez aan. Samen beslissen vraagt aan de voorkant een investering, maar dat betaalt zich later in het zorgproces weer terug. Dat vergt serieuze aandacht. “Als je samen beslissen omarmt, maak het dan ook waar. Doe het niet voor de bühne, maar geef zorgverleners de ruimte om dit echt met hart en ziel te doen. Dat levert niet alleen betere patiëntenzorg op, maar ook gelukkiger medewerkers. Want mensen zo goed mogelijk helpen, dat is toch waarom ze in dit vak zitten.”
——–
Maaike Schuurman werkt tot 1 november als belangenbehartiger bij BVN. Zij wordt opgevolgd door Lisanne de Groot.
