Zo’n 30 procent van de wijkverpleegkundigen gaat de komende 10 jaar met pensioen. Daarmee neemt de druk op de wijkverpleging meer dan ooit toe. Met technologie en extra mensen in de wijkverpleging gaat de sector het niet redden, aldus Getty Huisman- de Waal, senior onderzoeker bij IQ healthcare van Radboudumc. ‘De sleutel ligt bij wat de wijkverpleegkundige wel of niet gaan doen.’
Passende wijkverpleging
De dagelijkse handelingen van verpleegkundigen en verzorgenden beslaan soms wel twee derde aan handelingen waarvan het nut niet is aangetoond. ‘Daardoor kunnen verpleegkundigen als grote groep gezamenlijk een grote impact maken qua patiëntschade en leed, werkdruk, tijd en kosten.’ Ook in de wijkverpleging valt er met passende zorg nog veel meters te maken. ‘We mogen kritischer en terughoudend zijn over handelingen zonder toegevoegde waarde. Zo hopen we met minder mensen minstens evenveel cliënten te helpen’, aldus Huisman- de Waal. Daarbij gaat het volgens haar niet alleen om tijd, maar vooral ook om het verhogen van werkplezier, de kwaliteit van zorg, patiëntveiligheid en daarmee bijdragen aan een duurzamere zorgverlening.
Om die de-implementatiebeweging op gang te krijgen, zijn er diverse projecten van start gegaan. Het begon in 2008 met Rituelen in de zorg van V&VN. Vanaf dat moment zijn er mondjesmaat meer initiatieven bij gekomen, zoals Verstandige Keuzes, de Beter Laten Lijst met 66 aanbevelingen, Choosing wisely, Verstandig kiezen wondzorg, Beter zonder katheter en ZonMw- en lokale initiatieven.
Goede gesprek
Toch is het stoppen met niet-gepaste zorg niet zo snel gepiept. ‘Ergens mee stoppen voelt voor medewerkers als een verlies. En niet helpen gaat tegen het gevoel in’, vertelt Benjamin Wendt, wijkverpleegkundige, docent bij de Hogeschool Arnhem Nijmegen en promovendus op het RENEW-project. ‘Daarnaast belemmert routinematig werken en cultuur de beweging naar gepaste zorg.’ De verwachtingen die samenwerkingspartners scheppen, zoals de huisarts of medisch specialist, werken soms ook verstorend. ‘Wijkverpleegkundigen vinden het lastig om deze verwachtingen vervolgens bij te stellen, terwijl zij nota bene als enige aanspraak hebben om de wijkverpleging te indiceren.’ Training om gespreksvaardigheden te versterken, is daarbij helpend. ‘Zonder het goede gesprek, werken we elkaar zonder het te weten tegen.’ Door die complexiteit van factoren bestaat er volgens Huisman- de Waal niet één oplossing of de-implementatiestrategie. ‘Bij ieder thema moet gezamenlijk geanalyseerd worden wat er speelt en waarom we op een bepaalde manier handelen.’
Onderzoek
Daarom is eind 2021 het ZonMw-project RENEW (meeR gEpast gebruik met beter lateN in dE Wijk) gestart. Het project is een samenwerking tussen IQ healthcare, Radboudumc, Vilans, V&VN en de Hogeschool Arnhem Nijmegen. Met RENEW willen Wendt en Huisman- de Waal niet-gepaste zorg verder onder de aandacht brengen, bewustwording creëren en terugdringen. ‘In het project onderzoeken we welke niet-effectieve interventies in de wijkverpleging voorkomen, wat de omvang is en welke belemmerende en bevorderende factoren invloed hebben. Op basis daarvan gaan teams aan de slag met een de-implementatiestrategie’, vertelt Wendt.
Om inzicht te krijgen in onnodige zorg, is een vragenlijst uitgezet onder ruim 700 zorgverleners in de wijkverpleging. Tijdens de daaropvolgende interviews en focusgroepen is een discussie gevoerd over de top-10 meest voorkomende niet-gepaste zorghandelingen. Vervolgens zijn 12 teams gestart met het terugdringen van een bewezen niet-effectieve zorghandeling. Inmiddels is een voormeting naar de tijdsbesteding aan een ongepaste zorghandeling verricht en zijn de twaalf teams gestart met de-implementeren. Gedurende het traject wordt de naleving van het stoppen met onnodige zorg gemeten. De toolkit ‘Aan de slag met gepaste zorg’ moet de oogst zijn. ‘Daarin staat in heldere taal wat wijkverpleegkundigen kunnen doen, wat ze beter kunnen laten en waarom. Het betrekken van cliënten in het uitleggen van een keuze wordt hierin ook meegenomen’, vertelt Huisman- de Waal. Daarnaast worden specifieke toolkits ontwikkeld voor drie niet-gepaste zorghandelingen. ‘Deze resultaten zijn voor andere teams een basis om te stoppen met niet-gepaste zorg.’
