Dat het geen eenmalige activiteit is, maakt de invoering ingewikkeld. Daarom heeft de FMS in het document een waaier aan concrete adviezen opgenomen op zowel strategisch als operationeel niveau. Ze liggen op het gebied van bewustwording en van implementeren van samen beslissen in het zorgproces en opleiding en training van geneeskundestudenten, aio’s en medisch specialisten.
Ruimte voor dialoog
Het is niet dat de medisch specialisten niet willen. Zeker niet. Zo’n 87 procent van de medisch specialisten vindt dat gezamenlijke besluitvorming leidt tot betere zorg. “Artsen vinden dat een beslissing over een medische behandeling altijd samen met de patiënt moet worden genomen”, zegt chirurg Huib Crense, vicevoorzitter van de FMS. “Maar, dan moet er in dat proces wel voldoende ruimte zijn voor de dialoog met de patiënt over de best passende medische behandeling.”
Definitie
De Raad Kwaliteit van de FMS heeft in 2017 de werkgroep ‘Samen Beslissen’ ingesteld, met daarin een afvaardiging van Patiëntenfederatie Nederland. De werkgroep heeft zich in eerste instantie gebogen over de definitie: ‘Samen beslissen is het proces waarin de arts en de patiënt gezamenlijk bespreken welk medisch beleid het beste bij de patiënt past, waarbij alle opties, voor- en nadelen, patiëntvoorkeuren en omstandigheden worden meegenomen.’
De beslissing verloopt telkens in drie stappen. De patiënt krijgt te horen dat hij of zij meer dan één optie heeft en daar ook een stem in heeft. De verschillende opties worden met de patiënt besproken. En dan komen de arts en patiënt samen tot een beslissing over het te volgen beleid.
Belemmeringen
Uit de resultaten van een meldactie van Patiëntenfederatie Nederland blijkt echter dan 48 procent van de patiënten geen meerdere mogelijkheden voor behandeling kreeg voorgelegd, zo is te lezen in het visiedocument van de FMS.
Bijna de helft van de specialisten geeft aan belemmeringen te ervaren bij de invoering van dit proces, zo blijkt uit een peiling onder medisch specialisten. Genoemd worden: tijdsdruk, logistieke factoren zoals gebrek aan ruimte of inflexibele poliplanning, financiering en gebrek aan hulpmiddelen zoals keuzehulpen of ondersteunend personeel.
Extra policonsult
Denk bijvoorbeeld aan aanpassingen in het zorgpad, verduidelijkt een woordvoerder van FMS. Op een eerste consult worden alle opties besproken. Daarna gaat de patiënt met bedenktijd naar huis. Pas op een volgend consult wordt samen de beslissing genomen. Maar een DBC voorziet niet in die extra policonsult. Er is veel behoefte aan om de kosten en baten beter inzichtelijk te maken, zo concludeerden zorgverzekeraars en UMC’s eerder dit jaar in het onderzoek Samen Beslissen: ziekenhuis & zorgverzekeraar in gesprek.
Daarnaast is het soms mogelijk het proces van samen beslissen voor een deel te delegeren naar een gespecialiseerde verpleegkundige, maar die moet beschikbaar zijn. Dat is lastig in deze tijd van personeelstekorten. Ook is de financiering van keuzehulpen ingewikkeld in verband met licenties die bij ziekenhuizen liggen. De ontwikkeling van de keuzehulpen vraagt ook om de beschikbaarheid van nog veel meer patiëntinformatie gebaseerd op richtlijnen, zoals gepubliceerd op Thuisarts.nl.
Adviezen
Om hieraan tegemoet te komen, heeft de werkgroep een waaier aan concrete adviezen opgesteld. Die richten zich onder andere op attitude en bewustwording bij arts, patiënt en wetenschappelijke vereniging, de inrichting van het proces, verschillende hulpmiddelen en implementatie door middel van scholing.
Er wordt aangeraden om met de NFU te kijken naar de mogelijkheden om bewustwording en draagvlak voor samen beslissen te borgen in de basisopleiding geneeskunde. Ook zou adequate nascholing in bijvoorbeeld gespreksvaardigheden moeten komen voor medisch specialisten, verpleegkundigen en patiënten. Samen beslissen moet een onderwerp zijn in het afnemen van PREM-vragenlijsten. En kwaliteitsvisitaties moeten monitoren hoe vakgroepen invulling geven aan het proces.
Gewoon doen
“Wat wij willen bereiken, is dat samen beslissen onderdeel is van het doen en laten van de medisch specialist, dat het verweven is in de handelswijze”, zegt Ewoud van Arkel, orthopedisch chirurg en voorzitter van de werkgroep. “We hebben het er niet meer over, we doen het gewoon. Voordat we daar zijn, zal er nog heel wat moeten gebeuren.”
Het visiedocument geeft de handvatten. De vraag is wat er daarna gebeurt. Een deel van de aanbevelingen passen binnen de bestaande afspraken van het Hoofdlijnenakkoord medisch-specialistische zorg 2019 – 2022, waarin samen beslissen een belangrijke rol speelt.
Dit betekent dat er de komende jaren veel staat te gebeuren rond dit onderwerp, zegt de woordvoerder van de FMS. Zo wordt er nagedacht over een vervolg van de campagne ‘Betere zorg begint met een goed gesprek’ in het kader van het programma uitkomstgerichte zorg van VWS.
Verankeren
Binnen datzelfde programma werken de partijen aan het stevig verankeren van samen beslissen in de opleidingen voor zowel medisch specialisten als verpleegkundigen en sturen op kwalitatief goede scholing en nascholing, waarin aandacht is voor de benodigde competenties bij artsen en verpleegkundigen. Hiervoor worden competentie-raamwerken ontwikkeld. Daarnaast zal de Federatie met een actieplan komen waarin de aanbevelingen zijn uitgewerkt.
