V&VN: samen beslissen vraagt om rolmodellen

Voor het eerst is er onderzoek gedaan naar samen beslissen op de verpleegafdeling in het ziekenhuis. De onderzoekers bekeken de bekendheid met samen beslissen onder zorgverleners en patiënten, de mate van interprofessionele gedeelde besluitvorming op de verpleegafdeling en de factoren die het uitoefenen van samen beslissen beïnvloeden.

Definitie samen beslissen

In de spreekkamer van de huisarts is samen beslissen een bekender begrip, concluderen de onderzoekers. In het ziekenhuis lijken patiënten er nagenoeg niet mee bekend te zijn en juist veel vaker grote medische beslissingen aan de arts over te willen laten omdat dit de specialist is. Hoewel de meerderheid van de zorgverleners wel bekend is met de term samen beslissen, blijft het voor veel zorgprofessionals lastig om uit te leggen wat dit proces precies inhoudt en hoe zij dit toepassen. Zo kent 71 procent van de verpleegkundigen de term, maar is het begrip van de inhoud wisselend. “De één geeft een volledige definitie en past dit ook heel bewust toe tijdens het werk. De ander geeft een minimale definitie of heeft aannames over het concept van samen beslissen die niet overeenkomen met de definitie”, aldus de onderzoekers. 

Onduidelijke rolverdeling

Ook denken zorgverleners in het ziekenhuis verschillend over het nemen van beslissingen en wordt het nog op verschillende manieren toegepast. Dit vertaalt zich in de mate waarin zij patiënten bij het gehele zorgproces betrekken, zoals informeren, inzicht geven, het bespreken van de voor- en nadelen, het stellen van vragen en ruimte laten om zelf keuzes te maken en mee te beslissen over de eigen zorg of behandeling. Waar patiënten graag worden betrokken bij kleinere beslissingen, vinden artsen samen beslissen juist belangrijker bij grotere medische beslissingen. Daarnaast blijkt dat zorgverleners samen beslissen bewust niet toe te passen als ze denken dat patiënten niet voldoende bij machte zijn om zelf de juiste keuze te maken.

Een goede samenwerking tussen professionals is belangrijk, maar de rolverdeling tussen artsen en verpleegkundigen bij samen beslissen blijft onduidelijk. Met name verpleegkundigen geven aan dat zij niet precies weten waar hun verantwoordelijkheden liggen ten opzichte van die van artsen in het proces van samen beslissen.

Onderwijs

Uit het onderzoek blijkt ook dat samen beslissen wisselend aan bod komt tijdens de opleiding, wat de vertaalslag naar de praktijk bemoeilijkt. Ook in de nascholing wordt hier nauwelijks aandacht aan besteed. Daardoor leren zorgverleners samen beslissen vooral van collega’s of door simpelweg zelf meer ervaring op te doen. Het beter inbedden van samen beslissen in de opleiding en nascholing van verpleegkundigen, verpleegkundig specialisten, medisch specialisten en artsen is daarom een belangrijke stap. “Het zou goed zijn om verpleegkundigen die hiermee zijn opgeleid en ervaring ermee hebben in te zetten als rolmodellen,” zegt V&VN-bestuurder Catharina van Oostveen, die mede-opdrachtgever van het onderzoek is.

Van Oostveen vindt dat er werk aan de winkel is. “Samen beslissen is een wezenlijk onderdeel van het vak.” Samen beslissen is echter geen kwestie van korte klappen, maar betreft een lange termijn gedragsverandering. “Onze rol als beroepsvereniging is het helpen van de verpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundig specialisten bij het bewuster en explicieter toepassen van samen beslissen.” Daarom heeft V&VN met de NFU en de FMS voor verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten e-learnings, een kennisclip en andere tools ontwikkeld om Samen Beslissen aan het ziekenhuisbed meer toe te passen. Op 29 juni 2023 organiseren V&VN, FMS en NFU gezamenlijk een werkbijeenkomst over samen beslissen in de praktijk en het onderwijsaanbod.