Dit is een van de best gelezen artikelen op Qruxx van 2019. Wilt u niets meer missen op het gebied van waardegedreven zorg? Schrijf u dan nu in voor onze wekelijkse gratis nieuwsbrief.
Een zorgpad is de beschrijving van opeenvolgende stappen, beslismomenten en criteria in het zorgproces voor een patiëntengroep met een specifieke zorgvraag. Het is de verzameling van methoden en hulpmiddelen om de werkwijze binnen een multidisciplinair team af te stemmen en taakafspraken te maken.
Het St. Antonius Ziekenhuis werkt met zorgpaden in multidisciplinaire teams. Dat biedt diverse voordelen:
- Grotere bewustwording bij zorgverleners omdat alle zorgverleners samenwerken om voor een bepaald zorgpad, heel specifiek de medische gegevens in te voeren, doelgericht met relevante interne stuurindicatoren.
- Meer open dynamiek en meer begrip voor elkaars werk door innige samenwerking.
- Zorgverleners worden pro-actiever, corrigeren het systeem en elkaar eerder en kijken verder.
- Geen dubbele invoer doordat het registreren van de ‘best practices’ volledig is geïntegreerd in het werkproces en het meteen duidelijk is waar de gegevens voor dienen.
Heldere definitie
We hebben bij de introductie van de zorgpaden uitgebreid de tijd genomen om een heldere definitie te bepalen. Uiteindelijk is gekozen voor de definitie van European Pathway Association (EPA): “A care pathway is a complex intervention for the mutual decision making and organization of care processes for a well-defined group of patients during a well-defined period.”
Op basis daarvan zijn criteria en voorwaarden opgesteld waaraan een zorgpad in het St. Antonius moet voldoen. Dat betekent onder meer dat de doelen en de belangrijkste elementen van de zorg duidelijk gedefinieerd moeten zijn en wetenschappelijk onderbouwd. En bovendien gebaseerd moeten zijn op best practices en de verwachtingen en kenmerken van de patiënt.
Er moet sprake zijn van heldere en gelijkwaardige communicatie tussen zowel de leden van het medische team als tussen het medische team en de patiënt en zijn/haar naasten. Dit en de andere kenmerken van zorgpaden die in de EPA-definitie staan, kunnen niet onafhankelijk van elkaar gezien worden en moeten in relatie tot elkaar bekeken worden.
Kort samengevat komt het erop neer dat gecoördineerde zorg geboden moet worden in multidisciplinaire teams. Daarbij staat een samenhangende behandeling in nauw overleg met de patiënt en familieleden voorop. De juiste zaken worden vastgelegd en gebruikt voor continue verbetering van de behandeling.
Naar ‘Voorwaarden en criteria’
Verbetercyclus
In het St. Antonius draait per zorgpad een ‘plan-do-control-act’ (PDCA)-verbetercyclus. De zorg is gestandaardiseerd en het multidisciplinaire team krijgt directe feedback met behulp van een real-time operationeel dashboard. De voordelen van deze methode:
1. Het multidisciplinaire team werkt samen via een aandoeningsgerichte workflow die gekoppeld is aan de patiënt. Dit leidt tot een efficiënt werkproces (geen dubbelregistratie, wel registratie aan de bron) waarbij disciplines worden gedwongen over de eigen rol/het eigen specialisme heen te kijken.
2. Er is een operationeel aandoeningsgericht real-time dashboard, met door het multidisciplinaire team gekozen verbeterindicatoren, wat een hogere intrinsieke motivatie en een proces van continue verbeteren oplevert. Afwijkingen van de best practice worden geautomatiseerd gemeten en weergegeven om te komen tot verbeteracties.
3. Verbeteracties kunnen eenvoudig worden ingebouwd in de aandoeningsgerichte workflow.
EPD effectiever
Na het creëren van de continue verbetercyclus is er gekeken welke landelijke registraties aangeleverd moeten worden. De vragen hiervoor zijn op logische plekken toegevoegd aan het werkproces. Het EPD is hierbij gaandeweg steeds effectiever ingericht. Dit levert voor de zorgverleners natuurlijk enorme meerwaarde op, want het reduceert de administratieve last.
Op dit moment worden PROM-vragenlijsten ingebouwd in de workflow en gekoppeld aan het EPD, zodat deze digitaal op basis van het zorgpad kunnen worden verzonden en getoond in het operationeel rapport.
De eerste vervolgstap is koppelen van het patiëntenportaal en de app (en in de nabije toekomst de persoonlijke gezondheidsomgeving) aan het zorgpad. Daar moeten de volgende functionaliteiten in komen: informeren, activeren, registreren PROMs en PREMs en rapporteren.
De tweede vervolgstap wordt het creëren van een zelfanalyse-omgeving voor de zorgverleners op basis van discrete data uit het zorgpad. Doel is onder andere ondersteuning van onderzoek, continue verbeteren van de zorg, beslisondersteuning, samen beslissen en predictie modellen.
Al met al blijkt dat als je op basis van bovenstaande principes, met een multidisciplinair team, de zorg verbetert en dit tot een positieve sfeer leidt. Zorgverleners vinden het belangrijk dat het EPD is ingericht om te helpen bij het continu verbeteren. Dat ervaren ze als intrinsiek en positief. Het EPD is meer dan een puur administratie tool, daar is weinig animo voor en dat wordt als negatief ervaren
Data verzamelen
Buiten de meer praktische elementen is het natuurlijk vooral belangrijk om een visie te hebben op welke zorguitkomsten daadwerkelijk relevant zijn, welke data al beschikbaar zijn en welke data nog verzameld moeten worden. Evenals het inventariseren van de datakwaliteit en de benodigde interventies voor verbetering die nodig zijn.
Een visie op hoe zorguitkomsten gebruikt dienen te worden om de zorg te verbeteren en de patiënt zo goed mogelijk te betrekken bij de behandeling, is eveneens van groot belang. Dit moet in samenhang bekeken en op ‘realismegehalte’ getoetst worden. Dat is ook de sleutel van het succes bij het St. Antonius.
Door het betrokken business intelligence team en de nauwe samenwerking met het medische team hebben we de datakwaliteit verhoogd. De data zijn binnen een voor de BI’er bekende context verzameld, gecontroleerd en gecombineerd. De BI’ers staan dicht bij de zorg en weten waar het in de zorg om draait. Dit leidt tot grotere data ‘volwassenheid’ en meer betrokkenheid van relevante experts. De kosten gaan ook omlaag omdat ze bijhouden en weergeven in een dashboard wat een bepaalde interventie kost, bij gelijke kwaliteit.
Conclusies
De belangrijkste uitkomst van het werken met zorgpaden is de optimalisatie van de kwaliteit van de zorg voor de patiënt, mede in het licht van samen beslissen. De belangrijkste procesmatige en organisatorische voordelen liggen in de verbeterde zorgvastlegging en de verbeterde samenwerking tussen zowel zorgverleners onderling, als zorgverleners, ICT’ers en BI’ers, en tussen technische medewerkers onderling.
Zodanig dat gezamenlijk gewerkt wordt aan een zo optimaal mogelijke zorg voor de patiënt. Zo ontstaat er een EPD dat voor je gaat werken in plaats van een administratieve last, omdat je het nog steeds gebruikt als een elektronische versie van het papieren dossier. En last but not least is belangrijk dat de patiënt beter bij de behandeling betrokken kan worden, wat geheel in lijn is met de door vele omarmde principes achter value-based health care.
Het multidisciplinaire team werkt samen om voor een bepaald zorgpad specifiek de medische gegevens in te voeren, doelgericht met relevante interne stuurindicatoren. Dit leidt tot grotere bewustwording bij de zorgverleners, er ontstaat een andere, meer open, dynamiek en zorgverleners worden pro-actiever, corrigeren het systeem en elkaar eerder en durven verder te kijken.
Doordat bovendien het registreren van de ‘best practices’ volledig is geïntegreerd in het werkproces, is duidelijk waar de gegevens voor dienen en kan dubbele invoer worden voorkomen. Als bijkomend en zeer belangrijk effect zien we dat het EPD gaandeweg steeds efficiënter wordt ingericht, op basis van wat er voor een specifiek zorgpad moet worden vastgelegd. Dit wordt bepaald door de zorgverleners zelf, niet door techneuten.
Lessen
Hieronder nog enkele lessen uit de praktijk in het St. Antonius die kunnen helpen bij het op de juiste manier implementeren van zorgpaden binnen de tweedelijnszorg.
- Denk en werk in multidisciplinaire, functionele ‘aandoeningsgerichte’ eenheden, zoals zorgpaden;
- creëer een continue verbetercyclus, met gestandaardiseerd werkproces en real-time feedback;
- maak het aanleveren van landelijke registraties niet het doel op zich, maar gebruik deze voor kwaliteitsverbetering van de zorg;
- laat ICT- en BI-medewerkers vanaf het begin meedenken en -werken in het multidisciplinaire zorgteam;
- definieer duidelijk wat wel en niet tot een zorgpad behoort en standaardiseer en betrek alle relevante partijen van meet af aan;
- zorg dat duidelijk is wie waarvoor verantwoordelijk is, bijvoorbeeld door een leading physician aan te stellen;
- standaardiseer ook de zorguitkomsten die gemeten worden per zorgpad, met ruimte voor het registreren van afwijkingen (outliners), die soms meer zeggen dan de standaarden zelf. Hierbij moet de focus ook liggen op voor welk specifiek doel uitkomstgegevens verzameld worden en welke vragen beantwoord moeten worden. Belangrijk hierbij is of en op welke manier de uitkomsten van de zorg beïnvloed kunnen worden. Standaardiseren betekent, voor zover mogelijk, ook aansluiten op de ICHOM-set.
Rutger Nugteren is senior adviseur M&I/Partners. Jasper van Kuijk is Advisor Innovation Epic. Dit artikel is mede tot stand gekomen door de bijdragen van Jeroen Homberg (Mediquest), Hindrik Wytzes (zelfstandig, BI-expert) en het Linnean initiatief
