Door Tijn Kool
In het overzicht van 2018 konden we lezen dat maar liefst 22 procent van een groep Canadezen met een laag risico op hartklachten (geen hoge bloeddruk, diabetes of cardiologische voorgeschiedenis) toch een hartfilmpje (ECG) kreeg binnen dertig dagen na een bezoek aan de huisarts. Boeiend was de variatie tussen dokters (van 7 tot 50 procent).
Niet alleen deze niet-gepaste ECG’s waren het probleem. Deze patiënten hadden een fors grotere kans om vervolgonderzoek te krijgen dan patiënten die geen ECG hadden gehad. Het vervolgonderzoek betrof dure en/of belastende onderzoeken zoals stress-testen, echocardiografie en een cardiologisch consult. Het psychologische leed van onzekerheid en angst was in deze studie nog niet eens meegenomen.
Een andere Canadese studie liet zien dat van een groep patiënten die zelf aangaf dat ze astma hadden, maar liefst een derde geen astma had en hun astmageneesmiddelen konden afbouwen. Shockerende voorbeelden van overdiagnostiek en overbehandeling.
Overdiagnostiek
Ik hoor u denken: dat is aan de andere kant van de oceaan. Hier komt dat niet voor. Dat valt helaas tegen. De kans is groot dat de getallen in Nederland niet sterk afwijken. De afgelopen jaren hebben we in het programma Doen of laten? gezien dat er ook in Nederland veel overdiagnostiek en overbehandeling voorkomt.
Doen of laten? is een landelijk programma van het Citrienfonds dat zorgverleners en patiënten wil helpen bij het maken van een weloverwogen keuze of zorg gepast is bij deze patiënt. Soms is zorg immers niet effectief en kan het zelfs schadelijk zijn. Doen of laten? stimuleert en ondersteunt zorgverleners en patiënten om deze niet-gepaste zorg in hun eigen praktijk terug te dringen.
Gepast gebruik
De afgelopen jaren heeft Doen of laten? met acht regionale projecten onderzocht hoeveel niet-gepaste zorg er is en hoe deze kan worden verminderd. Zo heeft een project gecoördineerd vanuit het Amsterdam UMC zich gericht op gepast gebruik van urinekatheters en infusen. Onderzoek toont aan dat in veel landen maar liefst een derde van de urinekatheters niet nodig is en een vierde van de infusen. En dat was ook in Nederland het geval in de ziekenhuizen die meededen aan dit project. Door een mooie interventie met lokale klinische leiders, educatief materiaal en onderwijsbijeenkomsten voor artsen en verpleegkundigen, patiëntinformatie en competitieve feedback, werd het aantal niet-gepaste katheters van 32 naar 24 procent teruggebracht en het aantal onterechte infusen van 22 naar 14 procent.
Antibiotica
Er zijn ook andere aanwijzingen dat het aandeel niet-gepaste zorg vergelijkbaar hoog is in Nederland als in andere landen. Ik moest bijvoorbeeld mijn wenkbrauwen fronsen toen ik las dat een onderzoek van het Nivel liet zien dat een groot deel van de patiënten die bij de Nederlandse huisarts komt voor klachten van de bovenste luchtwegen, antibiotica krijgt terwijl deze niet waren geïndiceerd. Het gaat om percentages tussen de 40 en 50 procent van de patiënten met acute oorontsteking, voorhoofdholte-ontsteking en bronchitis. Terwijl Nederlandse huisartsen terughoudend worden opgeleid. De conclusie is dat er werk aan de winkel is als we de juiste zorg op de juiste plek willen leveren.
Vandaag beginnen
En ook hier geldt het motto: verbeter de wereld en begin bij uzelf. U kunt allen, zorgverleners, bestuurders, financiers of beleidsmakers, vandaag nog beginnen met het terugbrengen van niet-gepaste zorg. Ook in uw ziekenhuis hebben patiënten ten onrechte een katheter of infuus en daar is iets aan te doen. Er zijn voldoende andere voorbeelden van niet-gepaste zorg die ook in uw ziekenhuis of huisartsenpraktijk voorkomen en aangepakt kunnen en moeten worden.
Zie hiervoor bijvoorbeeld de Verstandige Keuzes of deze lijst met twaalf voorbeelden van niet-gepaste zorg en effectieve interventies om deze terug te dringen. Ook is er een deïmplementatiegids die u helpt bij het opzetten van een plan van aanpak, het inrichten van een projectteam en het uitvoeren van het project. En ten slotte staat er ook een team van experts klaar om u met raad en daad bij te staan bij uw project om niet-gepaste zorg te verminderen of te wel om te deïmplementeren.
Inspiratie
En mocht u eerst inspiratie op willen doen, kom dan vooral naar Doen of laten? Sturen op gepaste zorg. Hier hoort u verschillende inspirerende sprekers vertellen over hun eigen zoektocht naar meer gepaste zorg. Voeg u bij de groeiende groep zorgverleners die het belang inziet van het terugdringen van niet-gepaste zorg en zich er hard voor wil maken. En daarom kijk ik uit naar Kerstmis. Om verder te leren wat er beter kan in onze gezondheidszorg.
Tijn Kool is programmaleider Doen of laten? en senior onderzoeker bij IQ healthcare. Hij is spreker op het congres Doen of laten? Sturen op gepaste zorg op 15 november.
