Multidisciplinaire teams staan centraal bij de implementatie van waardegedreven zorg. Het zijn deze teams rondom specifieke patiëntengroepen die veelal starten met het vaststellen en meten van uitkomstensets en op basis hiervan gezamenlijk een verbetercyclus doorlopen. Hoewel dit essentieel is, is het niet afdoende om waardegedreven zorg verder te brengen. Want, hoe werk je samen? In welke mate zijn patiënten betrokken? Welke verantwoordelijkheden en mandaat heeft het team? Om de teams te helpen inzicht te krijgen in hoe zij functioneren, is de Quickscan Waardegedreven Zorg ontwikkeld. Met de beantwoording van 21 vragen krijgt een team snel inzicht in het eigen functioneren en kan dit vergelijken met teams van andere zorginstellingen.
Zeven domeinen van verandering
Michèle van der Kemp, consultant op het gebied van waardegedreven zorg in binnen- en buitenland: “In Nederland meten we de uitkomsten al behoorlijk goed. Maar waardegedreven zorg bestaat uit zeven domeinen van verandering: de organisatie structureren rondom ziektebeelden, uitkomsten meten, kijken naar kosten en passende vergoedingen, samenwerking binnen een netwerk en met ketenpartners, vergelijken, leren en verbeteren op basis van de data, ondersteunende IT, en inbedding in cultuur, strategie en beleid.”
Perspectief van de patiënt
“Binnen waardegedreven zorg staat de patiënt altijd centraal. Wat is essentieel vanuit het perspectief van de patiënt? Welke ‘waarde’ weten we te realiseren? Maar we moeten ook met elkaar kijken hoe het gaat met de implementatie en hoe we de waardegedreven voortgang en kwaliteit van teams inzichtelijk kunnen maken”, legt Van der Kemp uit. Samen met de Linnean werkgroep Aandoeningsgerichte Organisaties (AGO) is een vragenlijst ontwikkeld die de basis vormt van de Quickscan. De vragenlijst bestaat uit 21 implementatievragen (3 per domein), waarop je kunt scoren van 1 tot 5. Van der Kemp: “De gemiddelde scores per domein ziet het team in een spindiagram en kan deze dan ook vergelijken in de tijd en met geanonimiseerde scores van vergelijkbare teams.”
Quickscan
In opdracht van het Zorginstituut Nederland toetsten Michèle van der Kemp, Paul van der Nat en Maarten Koomans het afgelopen najaar met behulp van de Quickscan de waardegedreven staat van Nederland. Van der Kemp: “We hebben de Quickscan bij 25 teams, die al geruime tijd waardegedreven werken, uitgezet. Het gaat om STZ ziekenhuizen, SAZ-ziekenhuizen, umc’s, en zbc’s, kortom een mooie verdeling over de verschillende typen zorginstellingen. De selectie bevatte meerdere deelnemers per team die individueel de vragenlijsten mochten invullen. We hebben de teamresultaten natuurlijk ook gebenchmarkt tegen de andere teams. Dat resulteerde in 25 Quickscans en 25 terugkoppelsessies.”
Geen formele beslissingen
VBHC-specialist Maarten Koomans en voorzitter van de Linnean-werkgroep ‘AGOs’: “Op kosten na scoort alles boven de 3 of 4. Dat is best voldoende. Maar we blijven achter op het domein kosten en bekostiging. Veel teams zitten nog niet in een gemandateerde multidisciplinaire teamomgeving en kunnen daardoor geen formele beslissingen nemen en weinig doen op kosten en vergoedingenniveau. Dat kwam terug bij alle teams. Er is een intrinsieke motivatie bij de teams om waardegedreven zorg beter te implementeren. Wat belangrijk is, is dat als je intrinsiek gemotiveerd bent, je beter kunt samenwerken en betere resultaten kunt behalen.”
Waardevol
De belangrijkste conclusie van de multidisciplinaire teams is dat de rol van de patiënt bijzonder waardevol is, maar dat de patiënt nog te weinig ‘meegenomen’ wordt in de teams, vertelt de VBHC-specialist. “We behandelen de patiënt van binnen naar buiten, maar niet andersom.” Bijna alle ziekenhuizen hebben cliëntenraden. Ze vragen naar de stem van de patiënt, maar niet op een uitvoerend niveau. Koomans: “Team CVA heeft bijvoorbeeld geen patiënt in het team of een directe link met patiënten. Ze meten wel PROMs, waarin de stem van de patiënt wordt gehoord, maar niet in een actieve rol qua verbeteren.” Van der Kemp: “Je moet patiënten regelmatig mee laten praten, ook over die eigen proces- en uitkomstervaringen.”
Feedback
Paul van der Nat, programmamanager St. Antonius Ziekenhuis en onderzoeker bij het Radboudumc: “Wat ook opvalt is dat de spreiding tussen de teams vrij groot is. De individuele teams gaven we feedback waarin de eigen resultaten werden afgezet tegen het landelijke beeld. De teams kunnen onderling nog veel van elkaar leren. Hoewel het confronterend kan zijn om zo’n spiegel voorgehouden te krijgen, werd juist die vergelijking ook gewaardeerd. Sommige teams dachten bijvoorbeeld ver te zijn met het meten van uitkomsten, maar kwamen er achter dat andere teams verder zijn en dashboards in de spreekkamer gebruiken of uitkomsten real-time kunnen inzien.”
Thermometers
Van der Kemp: “Echte vooruitgang creëer je pas als je je volledig richt op de zeven waardegedreven domeinen en dus organisatieprincipes. En we moeten dit soort thermometers bij de teams zelf inzetten. Dáár zit de kracht, inzet en de passie, het voortschrijdend inzicht en het organisatievermogen. Vooruitgang zal dus altijd starten bij teams. Het bestuur dient daarbij veel meer te ondersteunen om mandaat, kantelingen en ombuigingen mogelijk te maken.” Van der Nat vult aan: “Langzaamaan worden teams belangrijker dan organisaties.”
Gesprek
Van der Nat: “Vaak leeft in de teams nog sterk het beeld dat waardegedreven zorg alleen gaat over het meten en vergelijken van uitkomsten. Met de Quickscan heb je snel op het juiste niveau een gesprek met het team. Waar willen we naartoe? Welke verantwoordelijkheid wil je als team hebben? Hoe werk je samen met ketenpartners?” Volgens Koomans geeft het de zorgprofessionals een extra ‘boost’. Van der Kemp: “Aan de wil om te verbeteren ontbreekt het niet. Dit is een handvat om praktisch inzicht te krijgen. Men is enthousiast, we hebben ook interesse uit het buitenland. Het helpt ons om bewust bekwaam te worden in waardegedreven zorg.”
Webbased
Koomans: “Begin volgend jaar maken we de Quickscan webbased. Elk team kan meedoen, waardoor we steeds meer data krijgen. Het is een lerend systeem waarbij ziekenhuizen elkaar kunnen helpen. Van der Kemp tot slot: “We zullen de Quickscan ook in het Engels gaan aanbieden. Volhouden en doorzetten op basis van enthousiasme en energie is het adagium.”
De resultaten van het onderzoek zijn gepresenteerd tijdens de Linnean webcast ‘Teams als hoeksteen van waardegedreven zorg’.
