Dit blijkt uit de NICHE-studie van het Antoni van Leeuwenhoek, een vernieuwende klinische fase II studie. Bij de patiënten met een specifiek subtype darmkanker (type MSI), had 100 procent van de patiënten baat bij de behandeling. Bij de andere helft (type MSS) was dit 25 procent. Maandag 6 april publiceerden internist-oncoloog Myriam Chalabi en collega’s deze resultaten in het tijdschrift Nature Medicine.
Immuunsysteem
Immuuntherapie voorafgaand aan de operatie heet neoadjuvante immuuntherapie. Het doel ervan is voorkomen dat kanker terugkomt of uitzaait. In het geval van grote tumoren kan het de operatie makkelijker maken. Het belangrijkste idee erachter is dat het immuunsysteem alle variaties van de tumor leert kennen voordat die wordt weggehaald en daardoor beter reageert.
Tweede vorm
Na melanoom is darmkanker nu de tweede vorm van kanker waarvoor onderzoekers van het Antoni van Leeuwenhoek in een wetenschappelijke publicatie het effect van neoadjuvante immuuntherapie laten zien. Voor andere tumortypes lopen nog studies.
Aan de NICHE-studie deden veertig patiënten mee met twee subtypes darmkanker. Twintig patiënten hadden het subtype microsatelliet-instabiele darmkanker (MSI). Dat betekent dat de tumor zeer mutatiegevoelig is, wat resulteert in vele honderden mutaties. Van alle patiënten met niet-uitgezaaide darmkanker heeft 15 procent deze microsatelliet-instabiele vorm. Bij deze groep patiënten in de studie had immuuntherapie effect bij 100 procent.
Opgeruimd
“Een goede respons lag bij deze groep wel in de verwachting”, zegt onderzoeksleider Myriam Chalabi. “Maar een respons van 100 procent is ongekend. Zó goed durf je niet te hopen.” Patiënten werden ongeveer vier weken na het eerste infuus immuuntherapie geopereerd. In die korte tijd bleek dat het overgrote deel van deze tumoren geheel of bijna geheel verdwenen was. ‘We konden goed zien waar de tumor had gezeten, maar de kankercellen waren opgeruimd door de eigen afweercellen.”
Hoopgevende uitkomst
De overige twintig patiënten in de NICHE hadden een microsatelliet-stabiele (MSS) tumor. Dit type tumoren staat er juist helemaal niet om bekend dat ze goed reageren op immuuntherapie. Maar tot hun grote verrassing zagen de onderzoekers dat ook in deze groep 25 procent van de patiënten goed reageerde. Aangezien 85 procent van alle patiënten met niet-uitgezaaide darmkanker deze variant heeft, is ook dit een hoopgevende uitkomst.
Te vroeg
De onderzoekers zijn, evenals als de patiënten, enorm blij met de uitkomsten van de NICHE. Chalabi: “Forse tumoren die in gemiddeld vier weken geslonken of helemaal weg zijn, dat is een prachtig en ongekend resultaat. En 100 procent respons hebben we nooit eerder gezien.”
Als een tumor weg is, kan een operatie dan misschien helemaal achterwege blijven? Dat zou te vroeg zijn, waarschuwt Chalabi. “Al zien we bij de operatie geen tumor meer, we kunnen nu nog niet van tevoren weten welke mensen een complete respons zullen hebben, ook niet met behulp van scans.”
Follow-up studie
De NICHE-studie wordt over enkele maanden uitgebreid met meer patiënten. Patiënten zullen minimaal drie jaar gevolgd worden om te kijken of ze ziektevrij blijven. “Pas dan kan de nieuwe therapie als standaardbehandeling overwogen worden”, zegt Chalabi.
