Door dr. Eva Marie Castro, PhD, projectcoördinator Mangomomentproject
Dit artikel maakt deel uit van de special over safety-II van KIZ. Naar de overzichtspagina
Het concept ‘Mangomoment’ biedt daar een antwoord op. Prof. dr. Kris Vanhaecht, verbonden aan het Leuvens Instituut voor Gezondheidszorgbeleid, KU Leuven, definieerde het als volgt: “Een zorgverlener die met een klein gebaar of onverwachte attentie een moment van grote waarde creëert. Dat gebeurt tijdens normale zorgactiviteiten, is niet ziekte-specifiek en vergt geen of weinig tijd, middelen of energie.”
Kleine zaken
De inspiratie voor Mangomoment kent zijn oorsprong bij de VRT-reportage waar de reporter Viviane ontmoet. Viviane is een patiënt die na hartfalen werd gereanimeerd en twee maanden later uit haar coma ontwaakte. Tijdens een gesprek met de journaliste vertelde Viviane dat ze euthanasie overwogen had. Ze vertelde ook over de kleine zaken die haar konden blij maken. De journaliste, die geraakt was door het verhaal, vroeg met wat ze Viviane kon plezieren. “Een mango”, was haar antwoord.
Het KU Leuven team zag de reportage en vroeg zich meteen twee zaken af. Ten eerste hoe het kon dat niemand van de afdeling wist dat het Viviane zo’n plezier zou doen om een mango te krijgen. En ten tweede hoe het kan dat zulke kleine gebaren leiden tot zo’n hoge tevredenheid. Ze kregen het idee om het concept ‘Mangomoment’ te introduceren en verder te onderzoeken. Kom Op Tegen Kanker besliste om het onderzoek te financieren en al snel vond het concept Mangomoment zijn ingang in verschillende ziekenhuizen en andere zorginstellingen.
Het Mangomoment Model
Tijdens het onderzoek verzamelden we maar liefst duizend Mangomoment-verhalen van patiënten, bewoners en zorgverleners. Op basis van een grondige analyse, kwam het Mangomoment Model tot stand. Hoewel een Mangomoment een eenvoudig begrip lijkt, zijn er verschillende randvoorwaarden waaraan men moet voldoen vooraleer de kans bestaat dat het zal gebeuren.
Zo moeten patiënten/bewoners en familieleden bijvoorbeeld open staan voor Mangomomenten en mogen ze het onmogelijke niet verwachten. Ook moet de zorg die de professionals verlenen veilig blijven en op maat van de patiënt. Dat betekent dat een professional als een deskundige moet omgaan met de patiënten/bewoners, maar ook persoonlijk leiderschap moet durven tonen door bijvoorbeeld zelf het initiatief te nemen iets bijzonders te doen voor een patiënt.
Daarnaast is het ook belangrijk dat professionals echt naar patiënten/bewoners luisteren en dat ze dat ook tonen door bijvoorbeeld oogcontact. Daarvoor is het ook aangewezen dat professionals goed voor zichzelf zorgen en hun eigen grenzen bewaken. Tot slot heeft ook het management een belangrijke invloed op het ontstaan van Mangomomenten. Door bijvoorbeeld een goede ondersteuning, vorming voor de medewerkers en door zelf aandacht te hebben voor Mangomomenten ten aanzien van de medewerkers, helpen ze om de waardevolle positieve momenten te integreren in de praktijk.
Positieve effecten
Uit het onderzoek blijkt overigens dat een Mangomoment verschillende positieve effecten met zich meebrengt. Bij patiënten/bewoners leidt het tot een hogere tevredenheid en een betere zorgervaring. Dat kan een hogere therapietrouw met zich meebrengen. Bij de professionals zorgt het voor een grotere bevlogenheid.
Onverwachte attenties en positieve momenten zouden zelfs preventief kunnen werken tegen burn-out. Mangomomenten zorgen niet alleen voor een betere (vertrouwens)relatie tussen de zorgvragen en –verlener, maar faciliteren ook een bepaalde ‘positieve chemie’ tussen de patiënt en de professional. Bovendien leiden ze tot een hogere loyaliteit ten aanzien van de zorgorganisatie.
Op zoek naar een Mangomoment-cultuur
Eind 2019 is het team gestart met een implementatieproject, met als doel een Mangomoment cultuur te faciliteren. Ook nu voorziet Kom Op Tegen Kanker de nodige financiering. Binnen dit project zal het concept worden verspreid in veertig Vlaamse zorgorganisaties. Dat zijn ziekenhuizen, woon-zorgcentra en instellingen voor mensen met een handicap. Momenteel zijn we gestart met een eerste golf van twintig zorgorganisaties en in maart 2021 kan een tweede golf starten.
Elke organisatie heeft een ambassadeur. Alle ambassadeurs komen op regelmatige basis samen in netwerkbijeenkomsten. Tijdens regionale bijeenkomsten inspireren de zorgorganisaties elkaar en delen ze best practices. In lokale workshops reflecteren drie teams per organisatie, onder leiding van een moderator, over persoonsgerichtheid en Mangomomenten. Die teams zijn multidisciplinair samengesteld met bijvoorbeeld onthaalmedewerkers, zorgverleners, poetshulpen of directie.
De twintig zorgorganisaties die deelnemen aan golf 1 zullen in een latere fase de zorgorganisaties uit de tweede golf inspireren. Stap voor stap bouwen we niet alleen een leernetwerk uit, maar werken we ook aan een Mangomoment cultuur.
Meer weten over Mangomoment? Alle informatie is terug te vinden op www.mangomoment.org
Uit de duizend verhalen die patiënten/bewoners en professionals instuurden, selecteerden de onderzoekers een gevarieerde set van verhalen. Daarnaast reflecteerden experten uit de Belgische en Nederlandse gezondheidszorg over het concept. Bekende namen als Pauline Meurs, Wim Schellekens, Sander de Hosson, Fenna Heyning, e.a. werkten mee aan het boek. De verschillende verhalen van patiënten/bewoners en zorgverleners, tezamen met de reflecties van experten bundelden Prof. Kris Vanhaecht en zijn team in het boek ‘Mangomoment, Met een klein gebaar naar warmere zorg’. Ondertussen werden al 2500e exemplaren van het boek gelezen. In februari 2020 geeft Acco ook de Engelstalige versie uit. De titel luidt: ‘Mangomoment A small act of kindness & leadership’. Daarin reflecteren internationale experten zoals bijvoorbeeld Victor M Montori (Mayo Clinic), Maureen Bisognano (Institute for Healthcare Improvement) en Dave deBronkart (algemeen bekend als e-Patiënt Dave) ook over het Mangomoment.
