De routekaart – of stroomversneller – is gemaakt op basis van geleerde lessen van ziekenhuizen die al een eind op weg zijn. “Er gebeurt al heel veel op het gebied van waardegedreven zorg bij onze leden. Dat zijn vooral lokale initiatieven, door bijvoorbeeld een enthousiaste medisch specialist of een vakgroep. De kunst is om deze initiatieven verder op te schalen en bovendien gelijk te richten, zodat we met z’n allen dezelfde kant op gaan”, zegt Lara ten Bosch, programmamanager Waardegedreven zorg bij de NVZ.
Cultuurverandering
De NVZ startte in 2019 met het programma Waardegedreven zorg. Doel van het programma is samen met de leden invulling geven aan de afspraken uit het Hoofdlijnenakkoord 2019-2022. In dat akkoord is de ambitie vastgelegd dat in 2022 voor 50 procent van de ziektelast uitkomstinformatie beschikbaar is ten behoeve van leren en verbeteren en voor het faciliteren van samen beslissen door arts en patiënt.
“Binnen het programma is er naast de instrumentele kant, ook focus op de gedrags- en cultuurverandering bij alle medewerkers binnen de zorg”, zo is te lezen in het strategiedocument van juni 2019. “De veranderkundige aspecten die ten grondslag liggen aan gedrag- en cultuurverandering zijn daarom belangrijke aandachtspunten voor de NVZ. De NVZ trekt hierin op met andere partijen in de zorg. Waardegedreven zorg is immers een brede beweging die alleen tot stand komt, wanneer de gehele curatieve sector in deze transitie mee beweegt. Het programma ondersteunt de leden bij de invoering van waardegedreven zorg door deze samenwerking met andere partijen en door het aanbieden van tools en informatie.”
Breed concept
De routekaart is zo’n tool. Die helpt ziekenhuizen ook om te komen tot een ICT-systeem dat het beste past bij de context. Voor de implementatie van WGZ is uitkomstinformatie cruciaal. Het gaat om de juiste informatie op de juiste plaats en het juiste moment. De implementatie van WGZ bevat daarom een stevige ICT-component, aldus de NVZ. Maar daar blijft het niet bij. “Waardegedreven zorg is hoe dan ook een breed concept. Er hangt veel mee samen”, zegt Ten Bosch. “Het mooie van deze routekaart is dat alle aspecten en vraagstukken van waardegedreven zorg nu in kaart zijn gebracht en je de onderlinge samenhang ziet tussen de verschillende onderwerpen. De routekaart, en het bijbehorende framework, zijn een hulpmiddel voor bestuurders en project- en programmaleiders om goed onderbouwd invulling te geven aan de organisatie- en informatiseringvraagstukken die ten grondslag liggen aan de implementatie van waardegedreven zorg.”
Overwegingen en aanbevelingen
De invoering van waardegedreven zorg heeft de NVZ ingedeeld in drie fasen. Fase 1 is die van ‘Context bepalen’, fase 2 heet ‘Keuze maken’. Beide zijn organisatievraagstukken waarvoor raad van bestuur en de besturen van medische en verpleegkundige staf verantwoordelijk zijn. Fase 3 is daadwerkelijk implementeren van WGZ, onder verantwoordelijkheid van zorgverlener en projectleider.
Kaart en framework bestaan uit een aantal bestuurlijke en een aantal tactische ‘bouwstenen’. Die zijn per fase opgedeeld in de twee aspecten waarop de NVZ zich bij WGZ-implementatie richt: leren en verbeteren en samen beslissen. De bouwstenen bevatten een aantal belangrijke overwegingen, randvoorwaarden en handige aanbevelingen als het gaat om bijvoorbeeld ambitie, financiering, benchmarking (bestuurlijk) of gegevensverwerking, uitkomstinformatie, patiëntbetrokkenheid, ruimte in het zorgproces, informatiesysteem, opschaling (tactisch).
Zo wordt er bijvoorbeeld gewaarschuwd voor het uitvragen van te veel patiëntinformatie; een mini-PROM zoals die bijvoorbeeld is ontwikkeld voor borstkanker kan de registratielast verkleinen. Ook wordt er gesteld dat tijdsinvestering en tijdsbesparing het beste meetbaar zijn bij planbare zorg. En multidisciplinaire aandoeningen vragen meer voorbereiding en langere doorlooptijd dan op monodisciplinaire aandoeningen , maar ze bieden wel meer ruimte voor het verbeteren van zorg.
Knelpunten
Met de overwegingen en aanbevelingen hoopt de NVZ te kunnen inspelen op knelpunten in de invoering. Welke dat vooral zijn? Lara ten Bosch: “Allereerst is het zo dat er heel veel ontwikkelingen op de ziekenhuizen afkomen. Tijd vrij maken om waardegedreven zorg te implementeren kan dan minder hoog op de prioriteiten- of urgentielijst van de organisatie komen te staan. Daarnaast blijkt uit een enquête die we hebben gehouden dat er vrees is dat waardegedreven zorg extra administratielasten met zich mee brengt en die lasten moeten nu juist naar beneden. Meer uitkomstinformatie moet automatisch ook het schrappen van nutteloze proces- en structuurindicatoren betekenen.”
Ambitie en aanpak
Wat moet er samenvattend gebeuren om de implementatie van waardegedreven zorg succesvol te laten verlopen? Daarop geven twee bouwstenen uit het framework duidelijk antwoord. Allereerst de bestuurlijke bouwsteen Gedeelde ambitie. Daarin staat: “Een gedeelde gezamenlijke ambitie tussen raad van bestuur en het bestuur van de medische en verpleegkunde staf is een belangrijk startpunt voor het realiseren van WGZ. In de ambitie staat het verbeteren van de zorg centraal. De ambitie wordt gedragen door de wens vanuit de spreekkamer en maakt onderscheid tussen doelen voor de korte en lange termijn.”
En vervolgens is te lezen in de tactische bouwsteen Aanpak en planning: “Het implementeren van WGZ vraagt om inspirerende trekkers (medisch specialisten), betrokken facilitators (programmabureau) en geduld. Het is een complete organisatieverandering die de cultuur van een instelling raakt, dit vraagt om een lange adem en een groep intrinsiek gemotiveerde medewerkers die de gehele instelling kunnen meenemen.”
