Tijdens het symposium ‘Waardegedreven zorg begint in de ‘spreekkamer’ van het NFU-consortium Kwaliteit van Zorg op 21 maart maakten zorgprofessionals en patiënten aan de hand van twee concrete voorbeelden zichtbaar wat het leren van uitkomsten en ervaringen van patiënten kan opleveren.
Samen beslissen voor de behandeling
Oncologisch chirurg Barbara van Leeuwen en verpleegkundige Hanneke van der Wal introduceerden in het UMCG een geriatrisch assessment en goed gesprek. Bij kankerpatiënten vanaf 70 jaar is bij de diagnostiek naast de chirurg ook een verpleegkundige aanwezig. Als arts en verpleegkundigen vermoeden dat een operatie wellicht niet de beste optie is voor de patiënt, volgt zo’n geriatrisch assessment.
De verpleegkundige gaat uitgebreid in gesprek met de patiënt. De behandeldoelen komen aan de orde, net als de somatische, psychische, functionele en sociale omstandigheden. Hanneke van der Wal: “Ik vraag vaak hoe de dag van die patiënt eruit ziet en wat voor hem het belangrijkste is zijn leven is. Vragenlijsten zijn een goed hulpmiddel, maar in een gesprek krijg ik veel meer informatie naar boven.”
De verpleegkundige zit vervolgens bij het MDO, zodat de behandelopties zo goed mogelijk toegesneden kunnen worden op de individuele patiënt. De volgende vragen komen daarin aan de orde:
- Is er een harde indicatie voor behandeling?
- Wat zou de levensverwachting zonder de ziekte zijn?
- Wat is de levensverwachting met de ziekte zonder behandeling?
- Wat is de last van de ziekte zonder behandeling?
- Wat voegt de behandeling toe aan de levensverwachting?
- Wat draagt de behandeling bij aan de vermindering van de klachten?
- Wat is de last van de behandeling?
- Wat zijn andere voor behandeling (inclusief palliatieve behandeling)
De uitkomsten van het MDO en het antwoord op de bovenstaande vragen wordt vervolgens met de patiënt en zijn naasten besproken, zodat die samen met de arts een weloverwogen beslissing kunnen nemen.
Inmiddels zijn er 250 patiënten boven de 70 in dit MDO besproken. Bij 209 patiënten kon het behandeladvies worden vergeleken met dat van het standaard MDO. Daarvan hebben er 56 een aangepast advies gekregen op basis van het geriatrisch assessment. In 153 gevallen was er geen aanleiding om het advies te veranderen en kon de behandeling doorgaan.
Barbara van Leeuwen: ‘Bij het inschatten van kwetsbaarheid van oudere patiënten wordt in de dagelijkse praktijk vaak gebruik gemaakt van het onderbuikgevoel. Omdat veel collega’s net als ik maar bleven worstelen met tegenvallende resultaten bij kwetsbare patiënten raakten ze langzaam doordrongen van het nut van het geriatrisch assessment.”
Samen beslissen bij nazorg
Steeds meer (ex)-kankerpatiënten ervaren klachten, soms tot lang na de behandeling. Ook in de nazorg is shared decision making gericht op de doelen van de patiënt belangrijk, maar een model daarvoor ontbrak nog. Jolanda Friesen deed hier van 2013 tot 2018 promotieonderzoek naar.
De resultaten hiervan dienen als basis voor de implementatie van een nazorggesprek in het Limburgse Zuyderland Ziekenhuis. Patiënten die zijn behandeld voor maligne lymfoom krijgen een uitnodiging voor en nazorggesprek van ongeveer 45 min. .
Ze krijgen ter voorbereiding een online vragenlijst, zodat de verpleegkundige die het gesprek voert zich helemaal kan richten op de problemen die de individuele patiënt ervaart. De vragenlijst richt zich op gezondheid, activiteiten, de sociale omgeving en omgaan met de ziekte. De patiënt geeft via een lastmeter aan welke problemen hij op deze gebieden ervaart. De verpleegkundige en de patiënt bespreken vervolgens de doelen van de patiënt en beslissen samen of er bijvoorbeeld oncologische revalidatie, fysiotherapie of psychologische ondersteuning nodig is.
Verpleegkundige Danny Quadvlieg: “Patiënten zijn aangenaam verrast als blijkt dat het gesprek niet over de behandeling gaat, maar over henzelf. Vaak beseffen ze dan pas dat de klachten die ze ervaren heel normaal zijn en dat er iets aan te doen is.”
De meeste patiënten ervaren het nazorggesprek als positief. Ook als ze weinig klachten ervaren, is het een goede afsluiting van het behandelproces. John Peters wijst als ervaringsdeskundige op het belang van goede voorbereiding. “Vóór dat gesprek heb je alleen maar te maken met een klinische wereld, waarin het draait om bloedwaarden. Daarna breekt een tweede fase aan, en komen de meer sociale aspecten van de ziekte en de hulp die daarbij kan worden gegeven aan de orde. Door dit vooraf goed duidelijk te maken aan de patiënt kan hij zich daarop voorbereiden en de vragen stellen die van belang zijn. ”
———————————————————————————————
Op Qruxx staan vijf e-leanings over samen beslissen. De e-learnings zijn in de afgelopen jaren door NFK ontwikkeld in samenwerking met veel andere betrokkenen uit de praktijk. Naast een inleidende module zijn er modules over samen beslissen bij beperkte gezondheidsvaardigheden en in de palliatieve zorg, de toepassing van uitkomstinformatie bij samen beslissen en ondersteunen bij samen beslissen.
